2) үстіңгі қабатта мұздың болуы (аяз, қар мен көктайғақ кезінде),
3) жаңбыр;
4) алдыңғы жиегінің ластануы;
5) құлауға тигізетін әсері;
6) басқарушылықты жоғалуға тигізетін әсері;
7) басқаратын жабдықтардың істен шығуына әсері;
8) ұшу, қону және төмен жылдамдық кезіндегі қанат механизіміне әсері.
х
|
х
|
|
|
Тұрақтылық
|
|
|
|
|
Көлденең ұшуда тұрақтылық шарттары
|
|
|
|
|
Статикалық тұрақтылыққа арналған шарттар
|
х
|
х
|
|
|
Тепе-теңдік:
1) көтергіш күш және салмақ,
2) кедергі және күш.
|
х
|
х
|
|
|
Тепе-теңдікті сақтау әдістері
|
|
|
|
|
Үйрек тұмсықты ұшақтардың қанаты мен құйрығындағы жазық жер
|
х
|
х
|
|
|
Шектерді басқарушылар
|
х
|
х
|
|
|
Балласт және салмақты триммирлау
|
х
|
х
|
|
|
Статикалық және динамикалық бойлық тепе-теңдік
|
|
|
|
|
Тепе-теңдіктің негіздері, анықтаулар:
1) статикалық тепе-теңдік, позитивті, бейтарап және негативті,
2) динамикалық тепе-теңдікке арналған алғышарт,
3) динамикалық тепе-теңдік, бейтарап және негативті
|
х
|
х
|
|
|
Күш ортасының орналасуы:
1) шегіне жеткен орталандыру мен тепе-теңдіктің ең төмен запасы;
2) алдыңғы орналасуы;
3) Статикалық және динамикалық тепе-теңдікке әсері.
|
х
|
х
|
|
|
Динамикалық бүйір және курстық динамикалық тепе-теңдік
|
|
|
|
|
Спираль және түзеткіш әрекеттер
|
х
|
х
|
|
|
Басқару
|
|
|
|
|
Жалпы негіздер
|
|
|
|
|
Үш сызық пен үш өзек
|
х
|
х
|
|
|
Шабуыл бұрышын өзгерту
|
х
|
х
|
|
|
Тангаажды басқару, биіктік тұтқышы
|
х
|
х
|
|
|
Ағын құлауының әсері
|
х
|
х
|
|
|
Ауырлық орталығының орналасуы
|
х
|
х
|
|
|
Жорту
|
|
|
|
|
Басқыштар мен бұрылу тұтқышын басқару
|
х
|
х
|
|
|
Жантаю бойынша басқару
|
|
|
|
|
Элерондар: ұшудың түрлі кезеңдеріндегі міндеттері
|
х
|
х
|
|
|
Қолайсыз жортулар
|
х
|
х
|
|
|
Қолайсыз жортуларды болдырмайтын құралдар:
1) элерондарды қалқыту,
2) элерондардың дифференциалды істен шығуы.
|
х
|
х
|
|
|
Аэродинамикалық баланс жолымен басқару жабдықтарының күшін төмендетуге арналған құралдар:
1) теңгеру және теңгеруге қарсы пластиналары;
2) сeрвoтриммерлер.
|
х
|
х
|
|
|
Масса мен тепе-теңдік
|
|
|
|
|
Тепе-теңдік үшін қажетті құралдар:
|
х
|
х
|
|
|
Триммирлеу
|
|
|
|
|
Триммирлеу себептері
|
х
|
х
|
|
|
Триммерлер
|
х
|
х
|
|
|
Қолдану шектеулері
|
х
|
х
|
|
|
Флаттер бойынша шектеулер
|
х
|
х
|
|
|
VFE,, VНО, VNE
|
х
|
х
|
|
|
Оңтайландыру – артық жүк арту диаграммасы:
1) жүктеме коэффициенті,
2) артық жүк артылған кездегі жылдамдықтың олқылығы,
3) оңтайландыру, алдыңғы артық жүк арту факторы мен категория сертификаттау
|
х
|
х
|
|
|
Массаның әсері
|
х
|
х
|
|
|
Қарқын бойынша шектеулер
|
|
|
|
|
Қарқынға байланысты артық жүк арту диаграммасы
|
х
|
х
|
|
|
Қарқыннан артық жүк артуға тиетін факторлар
|
х
|
х
|
|
|
Пропеллерлер (бұранда)
|
|
|
|
|
Тарту қозғалтқышының айналу кезеңін өзгерту
|
|
|
|
|
Бұранда адымын түсіну
|
х
|
х
|
|
|
Бұранда қалағын айналдыру
|
х
|
х
|
|
|
Мұздың аинтка әсері
|
х
|
х
|
|
|
Қозғалтқыштың істен шығу немесе тоқтап қалуы
|
|
|
|
|
Авторотацияның кедергісі
|
х
|
х
|
|
|
Бұранданың жұмыс кезіндегі жағдайлар
|
|
|
|
|
Реактивті айналу кезі
|
х
|
х
|
|
|
Бұранданын әуе ағынының асимметриялық әсері
|
х
|
х
|
|
|
Қалақтың асимметриялық әсері
|
х
|
х
|
|
|
Ұшу механикасы
|
|
|
|
|
Ұшаққа әсер ететін күштер
|
|
|
|
|
Тура тұрақты көтеру
|
х
|
х
|
|
|
Тура тұрақты төмендеу
|
х
|
х
|
|
|
Тура тұрақты жоспарлау
|
х
|
х
|
|
|
Тура тұрақты сырғу
|
х
|
х
|
|
|
Тұрақты үйлестірілген бұрылыс:
1) жантаю бұрышы,
2) артық салмақ коэффициенті,
3) бұрылу радиусы,
4) бірден бұрылудың стандартты жылдамдығы.
|
х
|
х
|
|
|
|
|
|
|
|
5.2. Ұшу негіздері: тікұшақтың аэродинамикасы
|
|
|
|
|
Дыбысқа дейінгі аэродинамика
|
|
|
|
|
Негізгі түсініктер, заңдылықтар мен анықтаулар
|
|
|
х
|
Х
|
Өлшем бірліктерінің өзгеруі
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа туралы анықтаулар мен негізгі түсініктер:
1) атмосфера және халықаралық стандартты атмосфера,
2) тығыздық,
3) тығыздыққа қысым мен температураның әсері.
|
|
|
х
|
х
|
Ньютон Заңдылығы:
1) Ньютонның екінші заңы,
2) Ньютонның үшінші заңы: әрекеттер мен қарсы әрекеттер.
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа ағыны туралы негізгі түсініктер:
1) ауаның тұрақты ағыны және ауаның тұрақсыз ағыны,
2) Бернулли басқармасы,
3) статикалық қысым, динамикалық қысым, жалпы қысым және сыни нүкте,
4) ТАС және IAS;
5) екі және үш қалыпты ауа ағыны,
6) жабысқақтық және шеткі қабат.
|
|
|
х
|
Х
|
Екіқалыпты ауа ағыны
|
|
|
х
|
Х
|
Аэродинамикалық профиль геометриясы:
1) қалақ секциялары,
2) хорда сызықтары, қалыңдығы мен хордаға қалыңдық қатынасы,
3) иіліс және иіліс сызықтары,
4) симметриялық және асимметриялық профилдер.
|
|
|
х
|
Х
|
Қалақ бөлшектеріндегі аэродинамикалық күштер:
1) шабуыл бұрышы,
2) қысымды бөлу,
3) көтергіш күш және көтергіш күштің коэффициенті,
4) көтергіш күш пен шабуыл бұрышының коэффициенттік қатынасы,
5) профиль кедергісі мен кедергі коэффициенті,
6) кедергі мен шабуыл бұрышының коэффициенттік қатынасы,
7) қорытынды күш, қысым орталығы мен тангаж кезеңі.
|
|
|
х
|
Х
|
Кедергі (олқылық):
1) шеткі қабат және олқылық себептері,
2) көтергіш күшінің өзгерісі мен шабуыл бұрышына байланысты олқылық,
3) қысым орталығын ауыстыру және кабрирлейтін кезең.
|
|
|
х
|
х
|
Профилдің ластануы салдарынан ағынның бұзылуы:
1) алдыңғы жиекте мұздың қатуы,
2) үстіңгі қабатта мұздың болуы (аяз, қар мен көктайғақ кезінде).
|
|
|
х
|
Х
|
Қанат пен фюзеляж бойындағы үшқалыпты ауа ағыны
|
|
|
х
|
Х
|
Қалақ:
1) жоспардағы пішіндер, тікбұрышты және трапециялы қалақ,
2) қол қалағы.
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа ағынының көтергіш күшіне әсері:
1) ағынның жоғарғы және төменгі үстіне бағыты;
2) соңғы құйындардың болуы,
3) қарқын бойында көтергіш күшті орнату.
|
|
|
|
|
Индуктивті кедергі: себептер
|
|
|
х
|
Х
|
Фюзеляжа бойындағы ауа ағыны:
1) фюзеляжа компоненттері,
2) зиянды кедергі,
3) жылдамдыққа байланысты өзгеру.
|
|
|
|
|
Трансдыбыстық аэродинамика және сығымдылық әсері
|
|
|
|
|
Ауа ағынының жылдамдығы:
1) дыбыс жылдамдығы,
2) дыбысқа дейінгі, жоғары және дыбыстан да жүйрік ағын жылдамдығы.
|
|
|
х
|
Х
|
Екпінді толқындар:
1) сығымдылық және екпінді толқындар,
2) ауа ағынының ағысы бойынша жоғары дыбысқа дейінгі көтерулер кезіндегі олардың пайда болуы туралы,
3) олардың көтергіш күш пен кедергіге әсері.
|
|
|
|
|
Жоспарда қалақ пішінінің әсері: sweep-angle
|
|
|
х
|
Х
|
Тік роторлы әуе кемелері
|
|
|
|
|
Тік родорлы әуе кемелерінің түрлері
1) автожир,
2) тікұшақ.
|
|
|
х
|
Х
|
Тікұшақтар
|
|
|
|
|
Тікұшақтың үйлесімі
|
|
|
х
|
х
|
Бір бұранданы тікұшақ
|
|
|
х
|
Х
|
Тікұшақтың сипаты және сәйкес терминдер:
1) жалпы сыртқы пішіні, фюзеляж, қозғалтқыш және трансмиссия,
2) тұтықты бұранда, артқы арқалық,
3) қозғалтқыш (мәкбасты және турбиналық;
4) қозғалтқыш қуатын беру;
5) белдік өзегі, төлке және салмақ түсетін бұранданың қалқаны;
6) салмақ түсетін бұранданың дискі және салмақ түсетін бұранданың аймағы;
7) салмақ түсетін бұранданы және роторды теңестіру (екі қалқанды);
8) жылжыма бөлшектер мен доңғалақтар;
9) тікұшақтың осьтері мен фюзеляждың орталық сызығы;
10) тікұшақтың бойлық, тігінен және көлденең біліктері;
11) таза салмақ массасы, таза салмақ ауырлығы мен салмақ түсіретін бұранданың жүктемесі.
|
|
|
х
|
Х
|
Салмақ түсіретін бұранданың ародинамикасы
|
|
|
х
|
Х
|
Әуе тығырықтарының әсері аймағынан тыс салбырау
|
