Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

2. Шаруашылыққа иайдасын гигізетіндері кандай түрлерін 
білесіцдер?
3. Теленоминдер мен қаидалалардьщ негізгі айырмашылығы 
неде?
г
366

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:
ЕКІ ҚАНАТТЫЛАР (DIPTERA) ТОПТАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ
ТОПТАРЫН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ
СИПАТТАМАСЫ.
Сабақтыц мақсаты: 
Екі қанаттылар тобының негізгі
топтарын анықтау және олардың сипаттамасымен танысу.
Сабақга карасіырылатын сүрақтар:
1. Екі қанаттылар тобының негізгі топтары және олардың 
сипаттамасы.
1. 
Екі қанаттылар тобының негізгі топтарын анықтау
және 
олардың 
сипаттамасымен 
танысу.
Тіршілігі 
мен 
қоректенуі алуан түрлі қосқанаттылардың ішінде адамның және 
жануарлардың қанын сорып, жұқпалы ауру тарататын, мәдени 
өсімдіктермен қоректеніп, ауыл шаруашылыгына зиян келтіретін 
түрлерімен қатар, гүлді өсімдіктердің шырынын сорып, оларды 
айқас тозаңдатып, паразиттік және жыртқыштық тіршілік ететін 
энтомофаг түрлері 
кездеседі. Биологиялық әдіспен өсімдік 
қоргауда маңызды түрлері: 
галлицалар, барылдақ
, 
ызылдақ, кірпі
шыбындар, ктырлар, куміс шыбындар
түқымдасына жатады.
Тахиналар немесе кірпі шыбындар тұқымдасы (Tachinidae).
Денесінің ұзындығы 3-20 мм 1-сурет. Үзын қыл тэрізді қылшықтар 
денесін түгелдей жауып түрады. Дернәсілдері қүрт тэрізді, 
ақиіыл
немесе саргыштау, аяқтары жоқ. Қуыршақтары жабық, жалған 
пілләнің ішінде болады.
М
1-сурет.Тахиналар немесе кірпі шыбындар түкымдасы (Tachinidae).
367

Ересек шыбындар гүлді өсімдіктердің шырынымен, «бал 
шыгымен», иелерінің гемолимфаларымен қоректенеді. Шыбындар 
әсіресе шатыршагүлді өсімдіктерге әуес. Қосымша тамақ ретінде 
саңырауқүлақтарды және басқада микроорганизмдерді кажет етеді. 
Дернәсілдердің барлыгы дерлік әртүрлі 
бөжектердің 
ішкі
паразиттері. Сыртқы паразиттік тіршілік ететіндері өте сирек 
кездеседі. Тахиналардың дернәсілдері кандалалардың, қоңыздардың 
(барлық, такта мүртты, жапырақ жегі қоңыздар) ересектер мен 
дернәсілдерін, 
көбелектердің 
жүлдызкүрттарын 
залалдайды. 
Тахиналардың, әсірссе өте маңызды түрлері астықтың аса қауіпті 
зиянкесгері-бакашық, 
бізтұмсықты, 
айкышгүлді 
қандалаларды 
залалдайды. Оларга жататындар фазия шыбындары: 
сур фазия
(Alophore subcolloptrafa L): 
алтын фазия
(Clytiomyia helluo F ): 
шубар фазия
(Phasia crassipennis F.). сонымен катар тахиналардың 
көбелектерді залалдайтын түрлерінің маңызы 
өте зор. Мысалы, 
эрнестия шыбыны
(Ernestia consobrina Mg.) кырыккабат көбелегінің 
жүлдызкүртын, 
фороцера иіыбыны
(Phorocera agilis R.) жұпсыз 
көбелек жүлдызқүртын залалдайды.
2-сурет. Ф азия ш ы бы ндары
Картоп өсімдігінің аса кауіпті зиянкесі колорада қонызының 
дернәсілін 
залалдайтын 
дорифорофага
деген 
түрін 
Ресейге 
жерсіндіру мақсатымен тәжірибе жүмыстары жүргізілген.
Фазия шыбындары-
зиянкес бақашык қандаланың жүмыртка 
жегілерден 
кейінгі екінші 
қас жауы. Олар 
қалқаншалылар 
түқымдасына жататын кандалалардың ересектері мен жогарғы 
жастағы дернәсілдердің ішкі мүшелерінің арасында тіршілік ететін 
паразиттер.
368

3-сурет. Ш үбар ф азия 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: