Микроспоридиямен
немесе
немотодтармен
ауыртаи бөжектер
негізінен нашар дамиды, ал өлген жатдайда олардыц деиесі
эжімдепіп, кеуіп кетеді. Кейде кара дак басып кетеді.
Ауру бөжекге микроскопиялық талдау жүргізу.
Бөжектіц
денесіиеп сацыраукұлактыц каптаганын байкасак, препаратты
ипеніц көмегімеи кішкепе бөлшегіп алып, зат шынысыныц үстіне
койып, су тамшасып тамызып, микроскошіеп зерпегі караймыз. Ал
баска
жагдайларда
(баска
ауру
түрлерінде)
сапрофиггі
оргаиизмдермеп
жаракаітаныи
калмас
үшіп,
үстіртін
залалсыздаидырамыз. Ол үшіп бөжекті
1-3
мии
көлемінде
спнртовкапыц жалынына кыздырып, 70% спиртке 3 минут салып,
сосып 3% лизол пемесе 15 минут 5 % формалин ерітіндісіне салып
коямыз. Соцынан микроскоитык талдау жасайтып бөжекпін әртүрлі
кезецдері
бойыпша
микросконтык
нренараітар
даярлаймыз.
Бөжектердіц жүмырткаларын зерітеу үшін алдымен оларды
хориондарынан айырып, езін, сосын су тамшысын тамызып
микросконнен караймыз. Дерносілдеріи зерггеу үшін ирепараттық
инемен шанши отырып, оныц ішкі гемолимфасынан тамшы
сұйыктык сорын, оны зат шынысына койып, микроскопией
зерттейміз. Сонымен катар инемеи олардыц гиподермасынан, май
кабатынан жоне ортацгы ішектіц әпителийінен кішкене бөлшегін
алып, су тамыза отырын зерпейміз. Ал куыршак кезеціпде
бөжектерді зерттеу үшін кеуде бөлігіпіц 2-3-ші сегменті түсынап
289
көлденеңшен кесш, ондағы малыіигии түтіпнен, ортацғы ішек және
деиесініц май қабатын алыи зерттейміз.
Бөжектердіц имагосып зерттеу үшіи оларды залалсыздандырған
соц, хитинді катты бөлігін алып тастап, оныц гемолимфасынан,
гиподермасынан жопе май кабатыпаи препарат даярлаймыз.
Сацыраукұлактармен залалданған гемолимфа, май кабатының
препараттарынан біз олардың коздырғышгары:
саңырауқұлақ
жіпшелері, конидий
, тыныштык күйдегі спораларын боямай-ак
анык байқай аламыз. Ал егер кажет болтан жағдайда біз
препараттарды 1% спиртті ерітіндіге метилен көгін, сафранин,
эозин, фуксин жопе аналинды боягыш заттарды косып, баяу
жалында бояуды тездетеміз. Соңынан сумеп шайып препараттарды
зерттейміз. Бактерияларды жопе олардын сиораларын боялмаган
препараттардаи байкау үшін оларды өте үлкеп мөлшердегі
микроскоипен кору керек. Сонымен катар олардын споралары
түстерін катты өзгертеді. Бактерияларды карбол фукпипі Цильмеи
бояу оте жаксы иэтиже береді. Гемолимфаиын кеитірілген үлгісіне
боягыш затты 0,5-1 мм үстіне құйыгі, сосын сумен шайып 1300-1500
есе үлкейтіп көрсететін микроскоипен зергтейді. Кристаллы бөлімі
Кызыл түске боялып, ал споралар боялмай калады. Пренаратты
бояудын тагы бір тэсілі 2,5%
спирт ерітіндісіне кәдімгі
бактериалык боягыштар - метилен көгі, генциан-виолег, метил-
виолет сонымен катар Грам бояулары колданады. Ал
вирусті
бөліиектерді
зерттеу үшін тек элекгропды мнкроскоптардыи көмегі
кажет. Бірак, жарыкка тез өзгергіш крпсталды акуыз-иолиэдра егер
кои мөлшерде кездессе, жарык микроскопымен
коруіе болады.
Полиэдраньщ әртүрлі түсгерге боялуына байланысты
ядролық,
цитоплазмалық полиэдраиыц
диагносгикалык белгілеріп аиыктауга
болады. Цнтоплазмалык полиэдра метилен көгін жаксы кабылдаса,
ал ядролык полиэдра тек кышкыл жэне сілтімеп кайга шайганда
тана
боялады.
Боялмаган
кезде
усак
гранулалар
жарык
микроскопында козгалыстагы дондер секілді нашар көріпсе, ал
карбол фукцин Циль ерітіндісімен ІІІвец одісі бойынніа боягаи
кезде кызыл түске боялып анык көруге болады.
Қарапаііымдылармен
үсак
сноридийлермеп
залалданган
Бөжектердіц
оргүрлі
үлпаларыиан
үлгілер
алып,
олардан
карапайымдылардьщ эртүрлі кезеніндегі тыныштыктагы ашыткы
торізді нішінді (шизонт) спораларын байкауга болады. Сонгысы
290
негізінеи саныраукүлактарды еске түсіреді, бірак олардап үзына
бойы
созылған
күңгірт
сызығы
аркылы
айыруга
болады.
Жұмыркұрттармен залалданған бөжектерді бояусыз, қарапайым
көзбен иемесе лупа аркылы байкауга болады. Кіші мөлшердегі
микроскоппен жүмыркұрттардын ересектері, жұмыртқалары және
дерпэсілдерін
аиык
коруге
болады.
Сонымен
катар
жұмырқұрттармен бірге препараттардан микроорганизмдерді жэне
бактерияларды көруге болады.
Микробиологиялық препараттардың биологиялык тиімділігін
анықтау үшін, дәрі бүркуден 1 күн бүрын зиянкестердін саиын
есептеп, сосын 3, 7, 14, 21, 28, 35 күннен кейіи зиянкестерге қарсы
микробиологиялык тиімділікті төмендегі Аббот тепдеуі бойыиша
анықталады:
Бт = 100 х
(
1-Та х св ) ,
Тв х са
мүнда Бт
- биологиялык тиімділік;
Тв - бакылаудагы бүрку
алдындағы тірі зияикестер саны; Та-бакылаудагы бүркуден кейінгі
тірі зиянкестер саны;
св-бакылаудагы бүркудін алдын ала есептегендегі зиянкестер
саны; са-бакылаудагы бүркуден кейіп есептегендегі зияикестер
саны.
К есте. М акта зи ян ксстер ін е карсы колданы лган м и кроби ологи ялы к
п реп аратты ң би о л о ги я л ы к ти ім д ілігін аныктау.
№
Ү лгі
Қ олдан у
м өлш ері
л/га
Д акы
л түрі
ЭЗШ
Ж ұлды
3
-
кұрт
саны
Бүркуден ксйін
күні
3
7
14
1
Д и м и ли н , 48
с.к.
0,1
мақта
6-8
Микробиологиялык эдісті зиямды бөжектермен колдану жайлы
белгілі болған мэліметтерді талдай келе бүл әдістің артыкшылыгы
төменде:
-кей кездері жогары тиімділікті алу үшін төменгі шыгып
мөлшері колданылады;
-энтомопатогенді
бактериялар
баска
көптеген
тіршілік
291
түрлеріне зиянсыз, сондыктанда өңдеудеи кейін өсімдікте уытты
калдыктар болмайды;
-энтомопатогенді бакгерияларды эртүрлі тәсілмен қолдануға,
кейбір микроорганизмдерді жерсіндіруге жоие шоғырландыруға
болады.
-
кейбір
коздырі ыштардыбүрку
немесе тозаңцату үшін
колданады;
-аурудыц жасырын кезеңін ескеріп, өцдеу мерзіміп дүрыс
кадагалауды кажет етеді;
-кейбір бактериялар иесіне енуге және залалдауга колайлы
жағдайларды кажет етеді.
Тапсырма:
Микробиологиялык
препараттың
биологиялык
тиімділігін аиықтау одістерімен таиысу жоне кесте толтыру.
292
|
