3
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда Қазақстанда ашық ақпаратты қоғам қарқынды түрде
қалыптасуда. Бұл әсіресе Интернеттің көз ілеспес жылдамдықпен дамып келе
жатқанынан көрініс табады. Соңғы деректерге жүгінсек, Интернетті
қолданушылар саны қазір 10 млн. астам адамға жеткен. Интернетті қарқынды
қолданушылар саны көптеп саналатындықтан, қазіргі кезде таратылған
жүйелер мен бағдарламалар өте кең қолданылады.
Деректерді өңдеудің таратылған жүйелері - өзара байланысқан, бірақ
бір-біріне тәуелсіз электронды есептеу машминаларының бірігіп қызмет
көрсетуін қамтамасыз ететін жүйе. Бұл жүйелер ақпараттың пайда болу және
қолданылу пунктерінің территориялық таратылуымен сипатталатын
объекттерді автоматтандыруға арналған. Таратылған жүйелердің танымал
болуы тапсырыс берушілердің заманауи бағдарламалық өнімдерге
талаптарының қатаңдауына байланысты.
Интернетпен жұмыс істеу, ақпарат алу «клиент-сервер» технологиясы
арқылы орындалады. Амалдардың көбі не барлығы серверде орындалады, ал
сұраныс нәтижесі клиентке жіберіледі. Клиент алынған нәтижені өңдейді.
Web-клиент
ретінде бағдарлама-броузер (Internet Explorer, Netscape
Communicator, Mozilla, Opera, Google Chrome және т.с.с.) , ал сервер ретінде –
Web-сервер (Internet Information Server, Apache, Personal Web Server,
EMWAC HTTPD, Tomcat және т.с.с) қабылданады. Web-сервер барлық
мәліметті сақтап, клиентке сұраныс бойынша жібереді, ал браузер экранда
алынған құжаттарды дұрыс көрсетуге жауап береді.
Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосылуы қажет.
Серверге принтер, модем, ортақ қолданбалы бағдарламалар (мысалы,
электрондық почта), факстар және т.б. қосылады. Желідегі жұмыстың көп
бөлігін сервер атқарады. Клиент-сервер типіндегі желілер қамтылған
ресурстарды толығынан қолануға мүмкіндік береді. Әдетте, сервер жұмыс
өнімділігімен және қатты дискідегі ақпарат көлемінің үлкендігімен
ерекшеленеді.
Деректерді өңдеудің таратылған жүйелері бір рангті серверлердің желісі
ретінде қарастырылады. Деректер бөліктерге бөлініп жүйе серверлеріне
таратылады. Клиент жақын серверге қосылады, ол арқылы жүйедегі барлық
мәліметтерге қолжетімді болады. Клиент қосылған сервер жүйенің
қашықтағы серверлеріне сұраныс жасайды.
Таратылған
жүйелерді
құру
технологиялары
екіге
бөлінеді:
1)ActiveX/DCOM
технологиясы – Intel платформасында Windows
операциялық жүйесімен (ОЖ) жұмыс істеуге негізделген. Distributed
Component Object Model (
DCOM) – компоненттердің таратылған объектті
моделі.
2)JavaBeans/CORBA
технологиясы.
CORBA
және
COM
технологияларының функциялары – объекттердің өзара әрекетін және
олардың бір жүйеге кірістірілуін қамтамасыз ету, аралық бағдарламалық
қамтаманың функциясын атқарады.
4
CORBA және DCOM технологияларының функциялары – объекттердің
өзара әрекетін және олардың бір жүйеге кірістірілуін қамтамасыз ету, аралық
бағдарламалық қамтаманың функциясын атқарады. CORBA және COM
технологиялары әртүрлі болғанымен, негізгі принциптерді жүзеге асыру
тәсілдері бірдей болып табылады.
Таратылған сәулетте бірнеше сервер бар және мәліметтер қорының
кестелері олардың арасында жоғары тиімділікпен үлестірілген. Әрбір
серверде жұмыс істейтін МҚБЖ көшірмелері болады. Сервер қосымшалары
деп аталатын арнайы бағдарламалар қолданылады. Олар көптеген
қолданушылардың сұрауларын тиімділейді және желідегі компьютерлердің
жүктемесін бірқалыпты үлестіреді
.
Таратылған сәулетте әр компьютер өзі
сервер және клиент те бола алады.
Жоғарыда келтірілген деректерді талдай келе таратылған жүйелерді
жобалау және құрудың негізгі объекттік сәулеттері не технологиялары
жұмысын игеру және зерттеу – заман талабы деп атап кетуге болады.
Бұл оқу құралында деректерді өңдеудің таратылған жүйелерін жобалау
және құру сұрақтары қарастырылады, мұндай жүйелерді құруда
қолданылатын негізгі технологиялар сипатталып, артықшылықтары мен
кемшіліктері келтіріледі. Серверлік бағдарламаларды құру тілі болып
саналатын РНР тілінің мүмкіндіктері айқындалып, РНР тілінің және
құрылымданған сұраныстар SQL тілінің көмегімен құрылған бағдарламалық
скрипттер келтіріліп, нәтижелері талданған мысалдар келтіріледі.
Оқу құралында клиенттік және серверлік бағдарламаларды құру
құралдары мен тілдері талданады. Клиенттік бағдарламаларды құру тілдері
болып VBScript, JavaScript, AJAX, Adobe Flash, Microsoft Silverlight
саналады. Серверлік бағдарлама құруда қолданылатын тілдерге ASP, Perl
және PHP тілдері жатады.
Оқу құралы кең тараған веб-сервер Apache – ді орнату және баптау, РНР
тілінде бағдарламалар жазу, MySQL деректер қорын басқару жүйесі арқылы
деректер қорын құру, РНР – серверлі бағдарламалар құру тілінің
сценарийлері көмегімен деректер қорына қатынау мысалдарымен,
жабдықталған. Apache – UNIX платформасында пайда болған әйгілі Web-
сервер. Жұмыста серверді орнатқаннан кейін негізгі конфигурациялық
файлға енгізілетін баптаулар түсіндіріліп, талданады. Apache серверімен
бірге PHP скрипттер тілі және MySQL деректер қорын басқару жүйесі жұмыс
атқарады. Бұл үшеуі – бүкіл әлемдегі веб-құрастырушылардың әйгілі
бағдарламаларының топтамасы. Интернеттегі таратылған бағдарламалардың
басым бөлігі осы топтама көмегімен іске асырылған.
Оқу құралы кіріспе, 3 негізгі бөлім, кіріспе, қорытынды және
қолданылған әдебиеттерден тұрады. Әр бөлім өзінің атына сәйкес
құрылымданған толық ақпаратты сақтайды, оқу құралы теориялық
материалмен қатар тәжірибелік мысалдармен және білімгерлердің білімін
бақылауға арналған тест сұрақтарымен толықтырылған.
