20
көтеру, денсаулықты нығайту мақсаттарында орындасақ, спорт
түрлерінің жаттықтырулары, жоғарғы жетістіктерге жету
мақсатында, адам ағзасының мүмкіншіліктері шегіне жақын
немесе шегіне жету секілді жоғары деңгейлерде қолданып,
орындалады. Спорттық жаттықтырулардың сипаты - жүктеменің
жоғары деңгейі, жүктеме мен тынығу алмасуының алдыңғы
қатарлы жүйесі, циклдіктің айқын білінуі т.с.с. Бұл қағиданың
негізгі мақсаты - спортшының санасында жоғары спорттық
шеберлікке жету мақсатын қалыптастыру.
Біртіндеушілік қағидасы - жүктемені жоғары деңгейге
дейін бір-тіндеп өсіру.
Даралық қағидасы - спортшының талантына, жеке басы
мүмкіндігіне, өзіндік жаттығу техникасын орындау ерекшелігіне
байланысты жаттықтыру əдістемесінің өзгеруі.
Жүйелілік қағидасы (немесе жаттықтыру процесінің
үзіліссіздігі).
Спортшының ағзасын жаттықтырып, жақсы спортгық
жетістіктерге жеткізу үшін, спорттық жаттықтыру үрдісі бір
жылға жəне көптеген жылдарға арналып құрастырылады.
Ғалымдар мен жаттықтырушылар кейінгі кездері жоғары
дəрежелі спортшылардың жаттықтыру əдістемесіне көп көңіл
бөлуде. Сонда жыл сайын жоғары дəрежелі спортшылардың
жаттықтыру əдістемесі өзгеретіндегі, сол арқылы да олар өте
жоғары көрсеткіштер көрсететіні анықталады. Спортшы өзінің
энергиясын, күшін керек уақытта жинақтап, бір мақсатқа
пайдалануы үшін психологиялық дайындыққа көп көңіл
аударуға тиіс.
Циклдік
кағидасы.
Жүйелік
жəне
біртіндеушілік
қағидалары жаттықтыру циклдерін құрғанда айқын білінеді.
Циклдік - дегеніміз белгілі бір уақыт ішіндегі жаттықтыру үрдісі
бөлімдерінің аяқталған жиынтығы. Əрбір келесі циклде
жаттықтыру кезіндегі жүктеме өсіп отырады. Циклдер:
микроциклдер
(апталық),
мезоциклдер
(айлық)
жəне
макроциклдер (жылдық) деп бөлінеді.
Жүктеме қозғалысының толқындылық қағидасы. Дене
қуаты жүктемелері əр түрлі көлемде толқын түрінде өтеді. Олар
кіші, орта жəне үлкен толқындарға бөлінеді.
21
Кіші толқындар - микроциклдегі жүктеме қозғалысының
толқын түрінде өзгеру сипаты. Орта толқындар - мезоцикл
көлеміндегі жүктеме қозғалысының өзгеру сипаты. Үлкен
толқындар
-
макроцикл
кезеңдеріндегі
жүктеме
қозғалыстарының өзгеру сипаты.
Жалпы жəне арнайы дайындықтардың бірігу қағидасы.
Спорт жаттықтыруының негізгі міндеті адам ағзасын жан-жақты
дамыту болып табылады. Бүл процесс жалпы жəне арнайы
дайындықтың өзара байланысуы арқылы орындалады.
Жалпы дайындық кезінде жоғары спорт көрсеткіштерін
өсіру үшін керек əр түрлі дене қуаты қасиеттері дамытылады,
кең көлемде қимыл-козғалыс шеберлігі мен дағдылары
игеріледі. Арнайы дайындық кезеңінде таңдап алған спорт
түріне керек дене қуаты қасиеттері дамытылады, қимыл
шеберлігі жетілдіріледі. Спортшылардың жалпы жəне арнайы
дене қуаты дайындығы дайындық кезендеріне байланысты
өзгертіліп отырылады. Дайындық кезеңінде жалпы жəне арнайы
дайындық көлемінің пайыздық ара қатынасы - 60-40%, жарыс
кезеңінде - 20, 30-80, 70%, өтпелі кезеңде 80-20% болып
өзгереді. Бұл спорт түрлеріне, спортшылар квалификациясына
байланысты. Жоғары дəрежелі спортшыларға арнайы дайындық
көлемі көбірек беріледі.
2. Семинарлық сабақтар
2.1. Қазіргі кезеңде спорт теориясы дамуының негізгі
мəселелері
Мақсаты – қазіргі кезеңде спорт саласында қолданалатын
терминдерді жəне спорт түрлерінің типологиясы, сонымен қатар
спорттағы бағдарлау мен іріктеудегі, спорттық жаттықтырудың
əдістемесінде
жаңа
қөзқарастары
туралы
ептіліктермен
дағдыларды қалыптастыру.
Жоспар: 1. Спорт теориясында бастапқы, функционалды
жəне қорытынды ұғымдардың арасындағы байланысы.
2. Спорт түрлерінің типологиясында негізгі мəселелер жəне
оларды шешу жолдары.
3. Спорттағы бағдарлау мен іріктеудегі негізгі ерекшеліктер.
4. Спорттық жаттықтырудың амалдары мен əдістеріндегі
жаңа қөзқарастар.
22
Əдістемелік нұсқаулар
1. Спорт теориясындағы негізгі терминдерді дəптерге
жазып, олардың қай топтарға жататынын / бастапқы,
функционалды жəне қорытынды / анықтаңыз.
2. Əрбір терминнің мазмұнына қарап, олардың бір-бірімен
байланысын анықтау қажет.
3. Спорт саласында спорт түрлерінің топтастырылуының
ерекшеліктерін дəптерге жазыңыз. Қазіргі таңда Мамытов А.М.
тағы басқа ғалымдардың пікірлері бойынша осы салада қандай
перспективалары болып тұр.
4. Спорттағы іріктеудің бірінші жəне екінші кезендерінің
арасындағы
айырмашылығын
көрсетіңіз.
/Өзіңіздің
шұғылданатын спорт түрі арқылы/.
5. Спорттық жаттықтырудың қазіргі таңда жаңа əдістері мен
амалдарын дəптерге жазып сипаттама беріңіз. Олардың
бұрынғы амалдар мен əдістеріне қарағанда қандай тиімді
жақтары бар.
3.ОСӨЖ
3.1 Тақырып: Спорт теориясының түсінік аппаратында
жəне түрлерінің типологиясындағы негізгі мəселелер.
Мақсаты – қазіргі кезеңде спорт саласында жаңа
терминдердің жəне спорт түрлерінде жаңа бағыттардың пайда
болуының негізгі себептерін анықтау.
Жоспар: 1. Спорт саласында жаңа терминдердің пайда
болуы жəне оны анықтайтын негізгі факторлар.
2. Қазіргі кезеңде спорт түрлерінің жаңа түрлерінің пайда
болуы жəне оны анықтайтын факторлар.
Əдістемелік нұсқаулар
1. Қазіргі кезеңде спорт теориясындағы жаңадан пайда
болған терминдерді /кəсіптік спорт, əуесқой спорты, супер-
жетістілік спорты, коммерциялық спорты/ дəптерге жазып,
олардың анықтаңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
