91
8. Хлыстов М.С., Белиспаев К.М. Физическая культура и
спорт в ВУЗах Казахстана// Вестник физической культуры. –
2001. - № 2. – С. 138-140.
9. Қазақстан Республикасында студенттік спортты дамытуға
кедергі факторлар.
2007-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында
дене шынықтыру мен спортты дамытудың мемлекеттік
бағдарламасында келесі мəселерге назар аударылған: Қазақстан
Республикасын бəсекелестікке қабілетті елу елдің қатарына
енгізу үшін біздің спортшылардан əлемдік аренада өте жоғары
көрсеткіштерге жету міндеті талап етіліп отыр. Спорттық
резервті дайындау мен əлемдік деңгейдегі спортшыларды
тəрбиелеудегі мəселелерді жемісті шешу үшін алдымен басты
факторларды ескеріп отыру қажет, нақты көрсеткішке жетуге
күш салу қажет. Спортшыларды тəрбиелеу əлем жəне Азия
чемпионаттарында жəне Олимпиада ойындарында орын алу
үшін керек…» [4, 17].
Қазіргі танда Қазақстан Республикасында студенттік
спортты дамытуға кедергі факторлары..
А)
Министрлік
тарапынан
спорт
түрінен
жаттықтырушы-оқытушыларға
оқу
жүктеменің
нормативтік негіздерінің жоқтығы. Жоғарғы оқу орындарында
жаттықтырушылардың оқу жүктемесі басқа оқытушылармен
(міндетті түрде өтетін дене тəрбиесі сабағын өткізетін) бірдей
есептелінеді.
Бұрын, КСРО уақытында, спорттық оқу бөлімшесінде
сағаттарды бөлудің төмендегідей үлгісі болған (кесте 5).
Яғни, спортшылардың шеберлігіне байланысты сағаттардың
саны əр түрлі болады.
Б)
Республикалық
жəне
жергілікті
бюджеттен
студенттік спортты қаржыландыру. Əрбір жоғарғы оқу
орнында бірнеше приоритетті спорт түрлері бар. Олар бойынша
Республикамызда республикалық студенттік ойындар өтеді
(қысқы жəне жазғы). Оларға барлық жоғары оқу орындарыннан
командалар қатысады. Себебі, кейбір ЖОО-да жарыстарға
қаржыландыру мəселесі шешілмейді. Осыдан, біздің пікіріміз
бойынша, біріншіден республикадағы студенттік спорттың
92
деңгейін толық айқындауға мүмкіндік болмайды, екіншіден
ЖОО-да
спортшылардың
квалификациялық
денгейі
жоғарламайды (республикалық жарыстарға қатыспағасын).
Кесте 5 - Спорттық оқу бөліміндегі оқулардың сағаттарын бөлу
Оқу топтары
Аптасына
оқулар сағаттар
саны
Бір
оқытушыға
айналасушылардың
саны
Жаңадан келгендер
жəне III разрядтың
спортшылары
6
10-12
II разрядтың
спортшылары
6
8-10
I разрядтың
спортшылары,
спорт шеберлігіне
үміткер жəне спорт
шебері
8
4-8
В) Кəсіподақтармен қаржыланатын «Буревестник» деген
еркін спорттық студенттік қоғамының болашағы. Спорт
агенттігі тарапынан оның орнына «Сұңқар» деген спорттық
қоғамды ашуды талап етеді. Бұл мəселені жергілікті спорттық
əкімшілік қарастыруда. Ақтөбе облысында қазіргі таңда
осындай спорттық қарастырылуына байланысты студенттік
спорттың ұйымдастырылуы, қалада, облыста жарыстарды
өткізу, бұл өрісте пайда болатын ғылыми-əдістемелік, басқа да
мəселерді шешу өзінің орнын болашақта таппақ.
Г)
Ұлттық
спорттық
күнтізбелікте
студенттік
жарыстар. Қазіргі танда республикадағы студенттік жарыстар
«республикалық студенттік ойындардың» күнтізбелігі бойынша
өткізледі. Бірақ олар екі жылда бір рет өткізіледі. Бұл
жарыстарды
ұйымдастыратын
Ұлттық
дене
тəрбиесінің
ғылыми-практикалық орталығы Алматы қаласында. Студенттер
республикадағы
жарысқа
бір
рет
қатысып
шығады
(қаржыландыру мəселесі шешілген жағдайда).
93
Жоғарғы оқу орындарда жоғары дəрежелі спортшылардың
спорттық өмірі келесімен сипатталады. Олар бəрі ірі қоғамдарда
(Динамо, Локомотив, жеке спорттық клубтар – Ақтөбеде
(Жанибек т.с.с.), немесе спорткомитет, ОДО (олимпиялық
дайындықтың орталығы) басқаратын ұйымдарда тіркелген.
Жарыстарға да олар сол ұйымдардың атынан қатысады. Себебі,
сол ұйымдар оларды қаржыландырады. Бұл жерде пайда
болатын қайшылық - əрбір спортшы-студент жеңіске жеткенде
соны қаржылындырған ұйымның намысын қорғап шыққандай
болады. Ол оқып жатырған университтетке кейде ұпайлар
берілмейді, аты аталмайды. Бұл жағдайда спортшы-студент
кінəлі болып шығады. Сондықтан, қазіргі танда спорттық
үйірмелердің жəне жоғарғы оқу орындарының арасында келісім
шарттар ұйымдастырылуы қажет. Себебі, қазіргі таңда студент
кредиттік технология бойынша оқиды. Бұл жағдай студентке
үлкен талап қояды, яғни студент күн сайын сабақта болуы
керек. Ал жоғарғы дəрежедегі спортшы-студент оны орындай
алмайды. Сондықтан, университет тарапынан сол студенттерге
арнайы жеке жоспарды жасап оқыту керек.
Осы
мəселеге
Е.Л.Караваева
өзіннің
докторлық
диссертациясында, жəне С.Нуржанов өзіннің мақаласында көңіл
аударды. Қазақстан Республикасы білімінің мемлекеттік
жалпыға
міндетті
стандартында
«дене
тəрбиесі»
пəні
эллективтік курс ретінде қарастырылған жəне бұл пəнге
кредиттер берілмейді. Бұл жағдай дене шынықтыру жəне спорт
туралы Казақстан Республикасының заңына қарсы келеді, себебі
жоғарғы оқу орнында дене тəрбиесі аптасына төрт рет жүргізілу
керек
деген.
Осыған
байланысты
студенттердің
дене
потенциалының оптималды деңгейі қамтамасыз етілмейді. Бұл
жерде, біздің пікіріміз бойынша, дене тəрбиесі жүйесінің
үшсатылық
бірізділігі
бұзылады
(дене
тəрбиесінің
бағдарламасы,
дене
дайындылығының
президенттік
сынамалары, бірыңғай спорттық классификация). Яғни, дене
тəрбиесі
пəнініне
дұрыс
қатыспайтын
студенттің
дене
дайындылығының
деңгейі
өспейді,
ол
спортпен
шұғылданбайды, осы өрістегі дене шынықтыру мен спорттың
құндылықтарын игере алмайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
