ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 ... 660

ғылым тарихы мен философиясы

материалистік үрдістер.

Үндістандағыдай, Қытайда да, рас, бұл қоғамдарда терең тамыр

жаймаған материалдық үрдістер болған. Еске түсірсек, кейбір қытай

философтарының ойынша, әлемнің негізінде өте ұсақ «ци» бөлшектері

жатыр, олар бір-біріне тізбектеліп, табиғат денесін құрайды. «Егер рух

жоқ болса, онда неге Құдайға жалбарынғаннан кейін жаңбыр жауа-

ды?» – деген сұраққа олар: «Жаңбыр бұған дейін де болған, одан кейін

де бола береді», – деп жауап берген.

Үндістанда әлем: жер, су, ауа, от және кеңістік деген бес тұрақты-

лықтан тұрады деп есептеледі. Мағынасы жағынан қытайдың «циіне»

жақын

«пракрити»

осы жерде пайда болған. Оның үш қасиеті (гуна)

бар:

1. Саттва адамға білім мен бақыт әкеледі.

2. Раджас – ол адамды әрекет етуге итермелейтін құмарлық.

3. Тамас жалқаулықты, енжарлық пен ұйқыны қоздырады.

Материалистердің өмірлік бағдары өмірден тәндік-сезімдік ләззат

алуға саяды. «Чарвак-материалистер» дегендер: «Осы өмірдегі бақытқа

ұмтылатын боламыз! Бұл дүниеде ажалсыздық, мәңгі өмір сүру

жоқ – өлгеннен кейін кез келген адам күлге айналады. Сонда ол бұл

өмірге қалай қайтіп оралады?» – дейді. Солай ойлаудың нәтижесі

олардың «басқа дүниені» қабылдамауына, осы өмірдің рақатын көруге

шақыруына жеткізді: «Осы өмірде көңіл көтер және шарап іш! Ертең-

ақ күлге айналасың және бұл өмірге қайтып оралмайсың».

Үнділердің материалистік философиясында бұл әлемнің екі баста-

уын (дуализм) мойындайтын ағымдар болған. Олардың бірі – пракрити

(материя), ал екіншісі – пуруша (жан). Екеуі де әуелден-ақ бастапқысыз

және шексіз деректермен танылған.

Аталған ағымдардың жұртшылық алдында ерекше үлкен беделі

болмағанын айтқан жөн. Негізінен, Ертедегі Шығыс философиясы

идеалистік сипатта болды.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 ... 660