ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

бар,  өйткені  ол  заттар  мен  құбылыстардың  барынша  ортақ,  маңызды 

болғаннан  кейін,  диалектикалық  санаттар 

  ие  және 

бір-бірлеріне  қарама-қарсы.  Сондықтан  тұрақты  болып  тұратын 

сандық

 өзгерістер, ерте ме, кеш пе, шаманың бұзылуына және заттың 

басқа 

жаңа қасиетке 

ие болуына келтіреді; 

 туғызады; 

 жаңа 

 пайда болуына; 

 оның 

 іске асыруға жеткізеді және т.б.

 келсек, онда алдымен бұл түсініктің 

ажыратып алайық. Ертеде А.Родосский Аристотельдің «Алғашқы фи-

зика» деген кітабын «Метафизика» (физиканың артында жатқан) деген 

атпен жарыққа шығарды. Сол уақыттан бастап осы уақытқа дейін сол 

түсінікпен «болмыс туралы ілім» – физикадан тыс жатқан мәселелер, 

яғни  әлемнің:  «Әлем  шектеулі  ме,  жоқ  әлде  шексіз  бе,  уақытша  ма, 

әлде  мәңгі  ме?»,  «Шындық,  Борыш,  Әдемілік  деген  не?»,  «Құдай  бар 

ма,  әлде  жоқ  па?»  дейтін  терең  философиялық  мәселелері  ұғынылып 

келеді.

Жаңа заманда Г.Гегель бұл ұғымға екінші мағына –