«Ой өресі заттардың терең мәнін аша алмайды

 тек олардың арасын-

да  пайда  болатын  байланыстар  мен  қатынастарды  ғана  көрсетеді»,  – 

деген пікіріне ерекше назар аударған жөн. Ой өресінің қызметі – жан-

сыз  материяны  құрамдас  элементтерге  ажыратып  бөлу  және  оларды 

басқадай формада қайтадан жинастыру. Егер олай болса, онда ой өресі 

заттардың сыртқы қабығын ғана игереді екен ғой. Ол кинематографқа 

ұқсайды.  Әр  кадрда  –  заттың  статикалық  (орнықты)  бейнесі.  Алай-

да  олар  жүйелі  түрде  белгілі  бір  жылдамдықпен  айналдырылса, 

қозғалатын  заттың  бейнесі  жасалады.  Сол  сияқты,  ақыл-ой  да  бізге 

бір-біріне ұқсас, өне бойы қайталана беретін нәрселерді көрсетеді. Ал 

өмірдің өзегін, осы дүниеге бір-ақ рет келетінді ақыл-ес ұстап қала ал-

майды.

Алайда адам танымының тағы бір құралы бар, ол – 

. Бұл – 

өміршеңдігін табу. Түйсік – рухтың бастапқы негізі, демек, өмірдің өзі. 

Бергсонның ойынша, тарихи-танымдық көзқарас тұрғысынан бастапқы 

233

түйсік  –  ырықсыз  сезім  мен  ақыл-еске  бөлінген.  Сол  бойда  ырықсыз 

сезім  өзінің  саналы  сезімінен  айырылса,  ал  ақыл-ес  заттардың  ішкі 

мәнін ажырата білу қабілетінен айырылған.

Адамның  түйсігі  ақыл-еске  бағынады.  Алайда  кейбір  шектес 

жағдайларда,  мысалы,  адам  өміріне  қауіп  төнген  немесе  өмірінде  аса 

маңызды,  тағдыршешті  оқиғалар  орын  алған  кезде,  түйсік  ақыл-ес 

бұғауынан  босанып,  адамға  нақты  шындықты  көрсетеді  және  оның 

Ғарыштағы орны мен тағдырын айқындауға көмектеседі.

Адам  –  ізденіспен,  шығармашылықпен  жүретін  тіршілік  иесі, 

өйткені  «өмірге  құлшыныс»  оның  жүрегі  арқылы  өтеді.  Бірақ  өмірге 

терең  бойлау  түйсігі  –  адамдардың  басым  көпшілігіне  берілмеген 

қасиет.

Бергсонның 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: