ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

  (1859-1952)  саналады.  Оның: 

психологияны,  эпистемологияны,  этиканы,  логиканы,  эстетиканы, 

әлеуметтік философияны, білім беруді қамтитын отыз кітабы бар.

Джеймстен  айырмашылығы  –  Дьюи  көп  дәрежеде  гегельдік 

тарихилық философияның ықпалын сезіп, оның трансцендентализмін 

Дарвиннің  натурализмімен  және  дұрыс  мағынаның  эмпиризмімен 

түзетуге болады деп санады.

Өз  философиясын  Дьюи  көбінесе 

инструментализм

  деп  атап,  ой 

желісін  құруға  маңызы  бар  түсініктерді,  ғылыми  заңдарды,  қисынды 

амалдарды қиын мәселелерді зерттеу және шешу құралы деп қарады. 

Ал 

қолайлы

 немесе 

 дегенді ойлау тәсілдерінің және 

барлық  рефлекстік  түсініктердің  мағынасын  анықтау  және  тексеру 

үшін салдарлары бар солардың арақатынасы деп түсіну керек. Дьюидің 

ойынша,  біздердің  бәріміз  әлемді  игеруде  ғылым  нәтижелеріне  се-

нуге  және  оның  әдістерін  философияда  қолдануға  ұмтылуға  тиіспіз. 

Ғылыми  білім  «таза»  математикаға  немесе  физикаға  қарағанда, 

инженерлік  істе,  медицинада,  әлеуметтік  және  моральдық  салаларға 

қосылған әлеуметтік пәндерде айқын көрінеді.

Джон  Дьюи  АҚШ-та  «№  1-ші  философ»  деген  ат  иеленген,  оның 

идеялары  қоғамдық  санаға  терең  тамыр  жайып  және  философиялық 

натурализмге,  сараптамалық  философияға,  феминизмге,  постмодер-

низмге және басқа ағымдарға да зор ықпал етті.

Сонымен, егер осы бағыттың барлық өкілдерінің негізгі идеяларын 

жалпылай қорытындыласақ, онда жиынтығында олардың барлығының 

264

болмыстың алғашқы бастауларын танудың, түйсікпен келетін білімнің, 

туа біткен идеялар мен бұрынғы гносеологиялық тұжырымдамалардың 

басқа да қағидаларының мүмкіндігін теріске шығарғанын айта аламыз.

Таным  адамдардың  жиынтық  тәжірибесінен  келіп  шығады  және 

адамның  алдында  өне  бойы  пайда  болып  отыратын  өмірлік  маңызы 

бар мәселелердің шешімін табуға себепкер болады. Адамға іс жүзінде 

нәтижелер  беретін,  пайда  келтіретін  білімдер  шынайы  болып  та-

былады.  Адамдардың  өмірлік  тәжірибесі  жинақталғанда,  бір  неме-

се  басқа  нысан  туралы  түсініктер  үнемі  өзгеріп  отырады.  Аяқталған 

білім  жоқ:  ол  қашанда  салыстырмалы  және  жорамалды,  келешекте 

теріске  шығарылуы  да  мүмкін.  Сол  себепті  бір  немесе  басқа  зат  ту-

ралы  түсінік  адамзаттың  өмір  сүруінің  осы  нақты-тарихи  кезеңінде 

тәжірибеге  негізделген  білімнің  бар  жиынтығына  сүйене  отырып, 

онымен  өзара  іс-әрекеттер  нәтижесінен  келіп  шығатын  салдар  құра 

алады.  Нақтылықтың  бір  немесе  басқа  қырларын  танып  білуге  деген 

біздің дәл осы 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: