ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

 (кезінде Вольтер оны қысқартып, жай 

ғана 

«Ойлар»

 деп атаған) атты шығармасы. Онда Паскаль іс жүзінде 

«мәңгілік  философияның»,  сондай-ақ  Жаңа  дәуір  философиясының 

барлық  мәселелерін  қамтыған.  «Мәңгілік  философия»  (philosophia 

perrenis)  деген  сөз  тіркесін  алғаш  рет  Лейбниц  енгізген.  О.Хаксли 

мәңгілік  философия  мәселесіне  «заттар  және  ақыл-санасы  бар  тірі 

тіршілік  иелері  әлеміндегі  Құдайдан  келетін  нақтылықтың  өмір 

сүретінін  мойындайтын  метафизиканы;  адам  жанында  болатын, 

Құдайдан келетін нақтылыққа ұқсас, тіпті соған парапар психлогияны; 

адамның басты мақсаты барша болмыстың имманентті (жаратылысы-

на тән) және трансценденталдық негізін тану деп жорамалдайтын эти-

каны...»  енгізеді  (Хаксли  Олдос.  Вечная  философия.  М.:  «Рефл-бук», 

Ваклер, 1997. – 7-бет).

Философия саласында Паскальды шексіздік мәселесі толғандырады, 

әрі  тартады.  Бұл  –  шексіз  табиғат,  шексіз  Құдай,  адамның  әлемді  та-

нып  білуінің  шексіз  үдерісі,  адамның  шексіз  қалау-тілектері  мен 

қажеттіліктері,  шексіз  сүйіспеншілік  және  т.с.с.  Ой-толғаныстары 

оны,  ақырында,  адамның  қашанда  шектеулі  ақылы  үшін  ойлау, 

пікірлесу  жолымен  шексіздікті  танып  білудің  мүмкін  еместігі  тура-

148

лы қорытындыға келтіреді. «Біз шексіздіктің бар екенін білеміз, бірақ 

оның табиғаты бізге белгісіз, біздің білетініміздей, сандар шектеулі деп 

сендіру  –  жалған.  Демек,  сандардың  шексіз  екендігі  дұрыс,  бірақ  біз 

оның  не  екенін  білмейміз...  Осылайша  Құдайдың  Кім  екенін  білмей-

ақ, Оның бар екенін білуге болады». Ары қарай «шексізбен салысты-

ру  барысында  шекті  жойылады  да,  дара  болмыссыздыққа  айналады». 

Шексіз  ғарышқа  қатынасы  бойынша,  әрбір  дене,  соншалықты  үлкен 

болса да, ол – жоғалатын кішкентай бөлшек. Сонымен қатар кез келген 

соншалықты  кішкентай  денеде  де  өзінің  аспандары  мен  планеталары 

бар сансыз әлемдер болуы мүмкін.

Паскаль  адам  ақылының  шектеулілігін  көре  білді.  Ол  алғаш-

қылардың  бірі  болып,  танымға 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: