н.кузанский және оның философиялық идеялары

103

Н.Кузанский  философиясының  басты  тақырыбы  қарама-қайшы-

лықтардың: 

абсолютті  максимум

  және 

абсолютті  минимумның 

сәйкестігі  туралы  ілім  болып  табылады.  Абсолютті  максимум 

(«Біртұтас  –  ол  барлығы»)  –  дара.  Ол  –  жоғарғы  шек.  Оған  ештеңе 

қарсы тұрмайды. Солай болғанда, абсолютті минимум онымен сәйкес 

келеді.

Кузанскийдің  пікірінше,  Абсолютті  максимум  –  ол  Құдай.  Онда 

бәрі бар деген мағынада ол барлығын өзіне жинаған. Демек, Ол бәрінде 

Өзі бар болғандықтан, барлығының да дамуы Оның Өзі болып табы-

лады.  Құдайды  жаратудан  алыстатсаң,  болмыссыздық  немесе  ештеңе 

емес қалады.

Шексіз Құдайды табиғатқа осылай пантеистік («Барлығы – Құдай») 

жақындату  Кузанскийді  Ғаламның  пайда  болуын  және  Ғарыштың 

құрылысын жаңаша түсіндіруге алып келді.

Өз  заманының  ірі  діни  қайраткері  ретінде  кардинал  Кузанский 

көпшілік  қабылдаған  креационизмге  ашықтан-ашық  қарсы  шыға  ал-

мады. Бірақ оның ойларының желісі әлемді Құдай жаратқаны туралы 

қағидадан іс жүзінде шеттегеніне сендіреді. Құдай мен әлем қатынасын 

ол бүтін мен бөлшектің қатынасы сияқты көреді: Құдай – ол бітпейтін, 

шексіз максимум, ал Ғалам немесе бітпейтін әлем – ол шектеулі мак-

симум.  Осы  тұрғыдан  алғанда,  Құдай,  әлбетте,  –  біз  енді  шексіздік 

туралы  айтып  отырғандықтан,  мүлдем  танылмайды.  Құдайды  бізді 

қоршаған әлемнің ешбір затымен қатар қою, салыстыру мүмкін емес. 

Егер Құдай – шынайы шексіздік болса, онда Ол жаратқан Табиғат тек 

шексіздік мүмкіндігіне ие. Егер солай болса, онда көкжиектен келесісі, 

оның артынан үшіншісі ашыла береді. Құдай танылмайтын болса да, 

біртіндеп оның құпияларына ене отырып, Ол жаратқан Табиғатты та-

нып білуге болады.

Өзінің осы ойын Кузанский математикалық жолмен көрсетуге әрекет 

етеді: егер біз көпбұрыштың шеңберге салынған санын көбейте берсек, 

онда  ол  оған  көбірек  ұқсайтын  болады,  ал  егер  шектеусіз  көбейтсек, 

онда  көпбұрыш  пен  шеңбер  бірбүтінге  айналады.  Егер  теңбүйірлі 

үшбұрыштың  бір  бұрышын  жоғары  тартсақ,  онда  бұрыштары  сөзсіз 

бір-біріне  жақындай  береді,  ал  егер  шектеусіз  созсақ,  онда  бір  сызық 

шығады, яғни олар бірігіп кетеді. 

Осыдан  барып  Кузанский 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: