ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

ғылыми  суреттеуі  деп  атау  дұрысырақ  болар  еді)  келесі  ғылымдар, 

философия, дін үшін талассыз болғаны анық.

Қазіргі заманғы американдық ғалым Роберт Р.Ньютонның «Клавдий 

Птоломейдің қылмыстары» (орыс тілінде 1985 жылы шықты) деген мо-

нографиясына соқпай өтуге болмайды. «Синтаксисті» егжей-тегжейлі 

талдап  алып,  ол  Птоломей  негіздеген  барлық  бақылаулардың  жалған 

екендігі  туралы  қорытындыға  келеді.  Өзге  астрономдарға  телініп 

жүрген басқа да көптеген бақылаулар өтірік болып шығады. Автордың 

пікірінше, жазылған кез келген басқа жұмыстарға қарағанда, «Синтак-

сис» астрономияға артық зиян келтірген, өйткені қағидаландырылған 

бұл  «теория»  геоцентризмді  жеңу  жолындағы  ең  бір  қуатты  тежегіш 

болды, ол Коперниктің гелиоорталық жүйесін әзірлеуін қиындатты.

Бірақ,  бір  қызығы,  Птоломей  «Төрткітап»  деген  кітап  жазып,  онда 

жалған ғылымды (астрологияны) жүйеге келтірген. Сол уақытта оның 

орасан  зор  маңызы  болды,  ал  бүгінгі  күні  де  оны  көпшілік  адамдар 

қорғауға  бейім,  ал  астрологтарды  алсақ,  олар  –  ғалымдар  тарапынан 

қатаң сынға ұшырағанына қарамастан, ең бір танымал тұлғалар.

Сөз  жоқ,  біздің  заманымыз  тұрғысынан  алғанда,  Птоломей 

мұрасының  көпшілігі  ақылға  қонымсыз  көрінеді,  бірақ  бұл,  біздің 

көзқарасымыз  бойынша,  оның  ғылым  үшін  істегендерін,  әсіресе 

оның  тәжірибелік  әдістерін  және  Қайта  өрлеу  дәуірі  мен  кейінгі 

дәуірлердің тәжірибелік ғылымы үшін үлгі болған деректерді кестелеп 

ұйымдастыруын  ешбір  кемсіте  алмайды.  Ғалымның  беделі  14  ғасыр 

бойы дау тудырған жоқ.