Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

 
39 
 
Жаттығулар 
 
1. Қарапайым орнына қою екі шифры үшін орнына қою кестесі бар болсын: шифр 
№1 және шифр №2.  
 
Ашық 
мәтін 
Шифр 
1 
Шифр 
2 
Ашық 
мәтін 
Шифр 
1 
Шифр 
2 
Ашық 
мәтін 
Шифр 
1 
Шифр 
2 
А 
В 
^ 
М 
Т 
№ 
Ч 
М 
 
Б 
И 
@ 
Н 
Ц 
# 
Ш 
У 
 
В 
О 
) 
О 
. 
- 
Щ 
Д 
 
Г 
А 
+ 
П 
Ж 
= 
Ъ 
Э 
 
Д 
Щ 
< 
Р 
Г 
( 
Ы 
Н 
 
Е 
П 
> 
С 
Л 
? 
Ь 
Ю 
 
Ж 
К 
 
Т 
Х 
% 
Э 
Ы 
 
З 
Б 
 
У 
С 
 
Ю 
Ш 
$ 
И 
Ъ 
* 
Ф 
Ь 
! 
Я 
Е 
 
К 
Бос 
орын 
 
Х 
Ч 
 
Бос 
орын 
Ф 
 
Л 
Р 
 
Ц 
З 
 
. 
Я 
 
 
Шифр № 1 көмегімен шифрланған хабарды ашып оқыңыз 
o 
И.РЮУ.ЪФОБГНО 
o 
CЛХГ.ЪЛХО.ФОО.ЩВ 
 
2. Қарапайым орнына қою екі шифры үшін орнына қою кестесі бар болсын: шифр 
№1 және шифр №2.  
 
Ашық 
мәтін 
Шифр 
1 
Шифр 
2 
Ашық 
мәтін 
Шифр 
1 
Шифр 
2 
Ашық 
мәтін 
Шифр 
1 
Шифр 
2 
А 
В 
^ 
М 
Т 
№ 
Ч 
М 
 
Б 
И 
@ 
Н 
Ц 
# 
Ш 
У 
 
В 
О 
) 
О 
. 
- 
Щ 
Д 
 
Г 
А 
+ 
П 
Ж 
= 
Ъ 
Э 
 
Д 
Щ 
< 
Р 
Г 
( 
Ы 
Н 
 
Е 
П 
> 
С 
Л 
? 
Ь 
Ю 
 
Ж 
К 
 
Т 
Х 
% 
Э 
Ы 
 
З 
Б 
 
У 
С 
 
Ю 
Ш 
$ 
И 
Ъ 
* 
Ф 
Ь 
! 
Я 
Е 
 
К 
Бос 
орын 
 
Х 
Ч 
 
Бос 
орын 
Ф 
 
Л 
Р 
 
Ц 
З 
 
. 
Я 
 
 
Шифр № 2 көмегімен шифрланған хабарды ашып оқыңыз 
o 
*!(
№>#  
o 
@ -
*!(-)#*  

 
40 
 
3. Бастапқы алфавитта келесі символдар болсын: 
АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯ 
Вижинер шифры және ЯБЛОКО кілті көмегімен хабарларды шифрлаңыз: 
o 
КРИПТОСТОЙКОСТЬ 
o 
ГАММИРОВАНИЕ 
 
4. Бастапқы алфавитта келесі белгілерден болсын ("_" – астын сызу  символын бос 
орын үшін пайдаланамыз): 
АБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯ_ 
Вижинер шифры және ОРЕХ кілті көмегімен шифрланған хабарларды ашып оқыңыз: 
o 
ШВМБУЖНЯ 
o 
ЯБХЪШЮМХ 
 
5. Он алтылық түрдегі мәтін фрагментінің бірінші байтының түрі А5. Оған модулі 2 
бойынша 4-битты гамма 0111 салынады (екілік түрде). Шифрлаудан кейін нені аламыз? 
 
6.  Гаммалау  әдіспен  (модулі  2  бойынша)  шифрланған  мәтін  фрагментінің  бірінші 
байты  он  алтылық  түрде  9А.  Шифрлауға  дейін  мәтіннің  бірінші  байты  74  (он  алтылық 
түрде) болатын. Шифрлау кезінде қандай кілт пайдаланды? 
 
7.  Тіркелген  d=6  периоды  және  436215  кілті  бар  орын  ауыстыру  әдіспен 
хабарларды шифрлаңыз: 
o 
ЖЕЛТЫЙ_ОГОНЬ 
o 
МЫ_НАСТУПАЕМ 
 
8. Тіркелген d=8 периоды және 64275813 кілті бар орын ауыстыру әдіспен 
хабарларды ашып оқыңыз: 
o 
СЛПИЬНАЕ 
o 
РОИАГДВН 
 
9. Тіркелген d=5 периоды бар орын ауыстыруды пайдаланатын шифрлау жүйесінің 
ашық және шифрланған жұп хабарлар арқылы кілттерін анықтаңыз: 
o 
МОЙ ПАРОЛЬ – ЙПМ ООЬАЛР 
o 
СИГНАЛ БОЯ – НИСАГО ЛЯБ 
 
10. Орын ауыстыру әдіспен 5*5 кесте бойынша хабарларды шифрлаңыз. Кілт 
шифрлау кезіндегі бағандарды оқу ретін көрсетеді. 
o 
ШИРОКОПОЛОСНЫЙ УСИЛИТЕЛЬ (ключ: 41235) 
o 
ПЕРЕДАЧА ИЗОБРАЖЕНИЯ (ключ: 24513) 
 
11.  Орын  ауыстыру  әдіспен  4*4  кесте  бойынша  шифрланған  хабарларды  ашып 
оқыңыз  (астын  сызу  символы  бос  орынды  ауыстырады).  Кілт  шифрлау  кезіндегі 
бағандарды оқу ретін көрсетеді. 
o 
ЕАУПД_КЕАЗАРЧВ (ключ: 4123) 
o 
А_НСЫИЛБСАЛЙГ (ключ: 3142) 
 
12.  Пропорционал  орнына  қою  шифрды  пайдалануда  әрбір  орыс  әрпіне  ауыстыру 
кестеден бір немесе бірнеше үш таңбалы сандар сәйкестендірілген:   
 
Пропорционал шифры үшін ауыстыру кестесі  
Символ  Ауыстыру варианты  Символ  Ауыстыру варианты  

 
41 
А 
760  128  350  201   
С 
800  767  105   
 
 
Б 
101   
 
 
 
Т 
759  135  214   
 
 
В 
210  106   
 
 
У 
544   
 
 
 
 
Г 
351   
 
 
 
Ф 
560   
 
 
 
 
Д 
129   
 
 
 
Х 
768   
 
 
 
 
Е 
761  130  802  352   
Ц 
545   
 
 
 
 
Ж 
102   
 
 
 
Ч 
215   
 
 
 
 
З 
753   
 
 
 
Ш 
103   
 
 
 
 
И 
762  211  131   
 
Щ 
752   
 
 
 
 
К 
754  764   
 
 
Ъ 
561   
 
 
 
 
Л 
132  354   
 
 
Ы 
136   
 
 
 
 
М 
755  742   
 
 
Ь 
562   
 
 
 
 
Н 
763  756  212   
 
Э 
750   
 
 
 
 
О 
757  213  765  133  353  Ю 
570   
 
 
 
 
П 
743  766   
 
 
Я 
216  104   
 
 
 
Р 
134  532   
 
 
Бос орын  751  769  758  801  849  035… 
 
Келесі хабарларды ашып оқыңыз. 
o 
 353214764134136759136762849754128212350354035767106216753211 
o 
 351 761756130532128759353134758105757213101752352763211762 
 
 
 
 
 
 
3 ЖАБЫҚ КІЛТІ БАР БЛОКТЫ ШИФРЛАРДЫ ҚҰРУ ПРИНЦИПТЕРІ 
 
Бұл  бөлімде  қазіргі  блокты  алгоритмдардың  құру  принциптері  қарастырылады: 
симметриялық  шифрлау  блокты  алгоритмдарда  пайдаланатын  операциялар;  блокты 
алгоритмның  құрылымы;  шифрлау  блокты  алгоритмға  қойылатын  талаптар.  Фейштель 
желінің ұғымы беріледі. 
Бөлім  мақсаты:  қазіргі  симметриялық  шифрлау  блокты  алгоритмдардың  құру 
принциптерімен студенттерді таңыстыру.  
 
3.1 Композициялық шифрдың ұғымы 
 
Бірнеше қатарынан пайдаланған қарапайым шифрлардың комбинациясы  (мысалы, 
орын  ауыстыру  немесе  орнына  қою)  нәтижесінде  құрастырылған  (композициялық) 
шифры деп аталатын одан күрделі түрлендіруді береді. Бұл шифрдың криптографиялық 
мүмкіндіктері, жеке орын ауыстыруға немесе орнына қоюға қарағанда, артығырақ болады.  
2-ші бөлімдегі мысалды қайтадан еске түсірейік, онда тіркелген периоды бар орын 
ауыстыру  әдіспен  шифрлау  жүргізіледі.  Орын  ауыстыру  периоды  d=6  болсын,  ал  кілт  К 
тең    436215.  Бұл  мынаны  көрсетеді:  әрбір  алты  символдан  тұратын  блокта  төртінші 
символ  бірінші  орынға  тұрады,  үшінші  –  екінші  орынға,  алтыншы  –  үшіншіге  және  т.б. 
Таңдап алынған кілт көмегімен СИГНАЛ сөзді шифрлайық: