Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі М. Х. Дулати атындағы

10 
 
бұзылысының екінші түрі 
майланып бұзылу
 
деп аталады және оксиқышқылдар 
түзілуінің нәтижесі болып табылады.
 
 
CH
3
 - (CH
3
)
7
 - CH - CH - (CH
2
)
7
 - 
COOH   диоксистеарин қышқылы
 
 
           OH       OH 
 
Оксиқышқылдардың 
түзілуі 
әдетте 
молекулалардың 
ұлғаюымен 
сүйемелденеді.  Бұл  жағдайда  алғашқы  өнім  ретінде  дәл  сол  тотықтар  алынады, 
олардан  полимеризация  (ірілену)  нәтижесінде  едәуір  жоғары  молекулярлық 
байланыстар пайда болады. Майланып бұзылуға майды күннің тікелей сәулесінде 
сақтау,  су,  оттегі,  катализаторлар  (темір,  қорғасын,  мыс,  қалайы  іздері), 
мөлшерден тыс механикалық өңдеу әсер етеді. Майланып бұзылу арнайы иіс пен 
майланған  дәмнің  пайда  болуымен  танылады;  пигменттердің  бұзылуы 
нәтижесінде  түсі  бар  майлар  ағарады.  Майдың  қоюлығы  едәуір  тығыздалып, 
балқу температурасы мен оның меншікті салмағы артады. 
 
Ашып  кеткен  майлар  тағамға  тек  жағымсыз  иісі  мен  дәмі  үшін  ғана  емес, 
сондай
-
ақ олардың құрамында майлар ыдырауының улы заттары болуынан және 
олардың тағамдық құндылығы едәуір жоғалатындықтан тағамға жарамай қалады. 
Майдың  қышқылдану  үдерісінде  А  және  Е  дәрумендері,  каротиноидтар  мен 
қажетті  майлы  қышқылдар  ыдырайды.  Бұзылған  майлар  стерильді,  оларда 
микроағзалар дами алмайды.
 
Сақтау  кезінде  сиыр  майының  өзгеруі.
 
Тоңазытқышта  сақтау  үдерісінде 
ерітілген  сиыр  майы  кейде  қалыпты  сары  түсін  жоғалтып,  көгерген  түске  ие 
болады. Сиыр майының қалыпты сары түсі негізінен онда β
-
каротиннің болуына 
байланысты,  себебі  ірі  қара  мал  ұлпаларда  дәл  осы  пигментті  жинау  үшін 
талғампаз қабілетімен ерекшеленеді.
 
Каротин  түйіндескен  екі  еселенген  байланыстардың  үлкен  мөлшері  бар 
көмірсутектерге жатады, оның нәтижесінде ол жеңіл қышқылданады.
 
Каротиннің  қышқылдық  өзгерістеріне  ауа  оттегісі,  жоғары  температура, 
жарық, ортаның қышқылдылығы, қанықпаған май қышқылдары, ферменттер және 
т.б.  әсерін  тигізеді.  Каротиннің  қышқылдану  үдерісінде  молекуладағы  екі 
еселенген  байланыстардың  саны  азаяды  да,  түсі  сарыдан  жасыл  арқылы  түссіз 
түске  ауысады.  Түстің  бұл  өзгерісін  майды  спектрлік  талдау  арқылы  жеңіл 
анықтауға  болады.  Каротиннің  ұзаққа  барған  қышқылдануы  майдың 
түссізденуімен,  және  әдетте,  ашып  кетумен  және  майланып  бұзылумен 
сүйемелденеді. Түссізденген сиыр майы спектрдің көрінетін облысында жарықты 
сіңірмейді. 
 
Триглицеридтерінің  құрамына  төмен  молекулярлы  қышқылдар  кірмейтін 

жүктеу 1,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: