Арнайы пед 7

Аутизмі бар балалардың іс-əрекет ерекшеліктері

жүктеу 133,01 Kb.

Pdf просмотр

бет	4/5
Дата	22.01.2022
өлшемі	133,01 Kb.
	#34646

1 2 3 4 5

Арнайы пед 7

Аутизмі бар балалардың іс-əрекет ерекшеліктері

Қалыпты жағдайда дамып келе жатқан балалардың белсенді танымдық

қызығушылықтары, оның ӛмірінің алты айлық кезінен байқала бастайды.

Дəл осы кезде, ерте жастағы аутизмі бар балалар мінезіндегі енжарлық,

селқостық тəрізді ӛзіндік ерекшеліктерімен кӛзге тҥседі. Оларға селсоқтық

пен əрекетсіздік тəн, тіпті, ойыншықтарға еш қызықпайды. Керісінше,

басқа сипаттағы жоғары белсенділік байқалады: оларды сенсорлық

қабылданатын заттардың қасиеттері қызықтырады (дыбыс, тҥс, қозғалыс).

Олармен манипуляция жасау, стереотипті қайталама сипатқа ие. Балалар

қолдарына іліккен заттарды аударыптӛңкеріп қарауға тырыспайды т.б.

Затты қарау, оның қасиеттерімен танысуда, басқа адамдар пайдаланатын

жалпыға ортақ, таныс əдістер оларға қызық емес. Осыған байланысты,

олардың ӛзіне-ӛзі қызмет ету əрекеттері, ӛте баяу қалыптасады,

қалыптасқан кҥннің ӛзінде, ӛзгелердің араласқанын қаламайды, бірден

қарсылық кӛрсетеді.

Ойын əрекетінің ерекшеліктері. Ерте жастағы ЕЖБА бар балаларға,

ойыншықты қажетсінбеу белгісі тəн. Балалар ойыншықты ешқандай

қызығушылықсз қарайды, манипуляция жасуға ҧмтылмайды. Олар

əсіресе, ойында пайдаланбайтын, бірақ сенсорлық əсер беретін (кӛру, есту,

иіс, сезу) бӛгде заттармен айналысудан, қанағат табады. Мҧндай

балалардың ойындары, коммуникативті сипатта емес, олар ӛз беттерімен,

жалғыз, бӛлектеніп ойнағанды қалайды. Басқа балаларды назардан тыс

қалдырады, кей жағдайда ӛз ойынының нəтижесін кӛрсету мҥмкін. Рӛлдік

ойындары тҧрақсыз, ретсіз əрекеттермен немесе рӛлдерді импульсивті

тҥрде алмастыра берумен ҥзіле береді. Ойын барысында, аутодиалог

болуы мҥмкін (ӛзімен-ӛзі сӛйлесу).

Кейде, бала ӛзін басқа адамдар, жануарлар, заттар кейпінде кӛрсететін,

қиял-ойындар ойнайды. Бҧл категориядағы балалардың манипуляциялық

ойындары, тек ересектеу жасқа келгенде орнығады.

Кез

келген ерікті əрекет, оның мақсатына сəйкес, балалардың

мінез-қҧлқын реттейді. Оларға алған əсерлерінен, заттардың оң жəне теріс

сипаттарынан назарларын кері аудару қиынға соғады. Яғни, бала жағымды

немесе жағымсыз əсер беретін нəрселерден, бірден арыла алмайды. Бҧдан

басқа, ЕЖБА бар балалардың қорқыныштары мен аутистік қалыптары, оқу

əрекетінің

қалыптасуына,

кедергі

жасайтын екінші бӛгет. Даму

бҧзылуының ауырлық деңгейіне қарай, ЕЖБА бар бала, жеке оқыту

бағдарламасымен, жалпы білім беретін мектеп бағдарламасымен оқи

алады. Оқу əрекетінде, бағдарламаны толық меңгереді. Мектепте де

ҧжымға қосылмайды, жалғыз болғанда қалайды, яғни, бҧрынғы

қалыптасқан бӛлектену кҥйі жалғасады. Достары жоқ, қарым-қатынас

жасауға ҧмтылмайды.

Бҧл балаларда, кӛңіл-кҥйі толқымалы, біртіндеп санасында мектеппен

байланысты пайда болған, жаңа ҥрейлер орын алады. Оқу əрекеті əдетте,

ҥлкен қиындықтар туғызады, мҧғалімдер баланың сабақтағы енжарлығы

мен зейінсіздігін айтады. Ҥйде ҥй тапсырмасын, тек ата-анасының

бақылауымен ғана орындайды, тез жалығады, қызығушылығы бірден

жоғалады т.б.

Бҧл балалардың бір ерекшелігі сонда, мектеп жасындағы олардың

шығармашылық əрекетке деген ҧмтылыстары кҥшейеді. Ӛз беттерімен

ӛлең шығару, əңгіме, хикая жазу, суреттер салу сияқты əрекеттері жиі

кездеседі, барлығында ӛзі басты кейіпкердің рӛлін атқарады. Ӛзін

тыңдайтын жəне қиялына кедергі жасамайтын, ересек адамдарға жақын

бола бастайды. Əдетте, бҧл таныс емес, кездейсоқ адамдар болуы мҥмкін.

Бірақ, бҧрынғыша, белсенді қарым-қатынас қажеттігі болмайды.

жүктеу 133,01 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5