139
- халықтың сатып алу қабілетінің жеткіліксіздігі байқалады – Қарағанды облысының
бойынша халқтың табысының өсу қарқыны ТБИ бойынша 0,93 - респбликалық
орташа көрсеткішке сəйкес келеді;
- Қарағанды облысының аудандары бойынша халықтың табыс мөлшерлері арасында
теңсіздіктер байқалады: 18 ауданның 6-ауданында еңбекақы мөлшері өсуі
инфляциядан төмен; 3 ауданда еңбекақының өсу қарқыны инфляциядан 5% асады;
- туу кезінде күтілетін өмір сүру ұзақтығы 70,9 (2016 жыл) 70,1 жыл (2014 жыл)
қарағанда, соңғы үш жылда 1,1%-ға өсті, бірақ республикалық орташа көрсеткішке қарағанда
1,53 %-ға төмен, əлемнің бəсекеге қабілеттілік рейтингісінде алғашқы 30 елдегі бұл көрсеткіш
орташа 78 жасқа жетеді. Мектепке дейінгі ұйымдардағы 100 орынға көрсеткіш 106,7 бала. 7-
17 жас арасындағыларды жалпы орта біліммен қамту 93,7%
- халықты баспанамен қамтамасыз ету республикалық орташа көрсеткіштен жоғары (22,7
шаршы м/адам 21 шаршы м/адам салыстырғанда), алайда, БҰҰ əлеуметтік стандарттарына
сəйкес жан басына шаққандағы 30 шаршы метр құрауы тиіс;
- аймақтағы қоғамдық-саяси ахуал жалпы алғанда тұрақты, бірақ бірқатар
кəсіпорындардың берешектігіне жəне банкроттығына, жасырын жұмыссыздықпен (бірқатар
кəсіпорындардың толық емес жұмыс уақыты режиміне көшуі) байланысты бар жергілікті
əлеуетті шиеленіс ошақтары бар;
- өзге аймақтарда салыстырғанда тұлғаның үйлесімді дамуы үшін өте қолайлы жағдай
жасалған: мəдениет қанағаттану республиканың орташа көрсеткіштеріне (100 адамнан 76
қанағаттандырылды, 100 адамнан 72 адаммен салстырғанда) қарағанда 6 %-ға жоғары.
Мəдениет мекемелерінің материалдық-техникалық базасын қолдау мен жаңартуды
қаржыландыру төмен деңгейіне қарамастан мəдениет объектілеріне адамдардың бару деңгейі
өсуде. Жүйелі түрде дене шынықтыру жəне спортпен айналысатын барлық жастағы халықтың
қамтылуы орташа республикалық мəннен 3% жоғары (29% қарағанда 26%). Жүйелі түрде дене
шынықтыру жəне спортпен айналысумен қамтуда оң нəтижелерді халықтың барлық топтарын
тарта отырып өткізілетін спорттық-бұқаралық іс-шаралар бойынша береді.
2.2.3. Қарағанды облысында өзің- өзі жеткіліктілігі мен қызмет өнімділігі
Осы аумақта тұрудың шарттардын қалыптастыратын халықтың тыныс-тіршілігі орташа
өнімділікті жəне өсу динамикасы оң, бірақ елдің басқа өңірлермен салыстырғанда кішкене
арта қалды:
– еліміздің жалпы ішкі өніміндегі өңірлердің меншікті салмағы бойынша Қарағанды
облысы динамикасы тұрақты өсуде, үлес салмағы 2014 жылы 7,3%-дан 2015 жылдағы 7,6%-ға
дейін, ал 2016 жылы 7,9% құрады жəне Алматы, Астана қалалары жəне Атырау облысынан
кейін 4-ші орынға ие. Жалпы өңірлік жалпы өнім көлемінің өсімі 2014-2016жж. 7,59% құрады
жəне 3712055,9 млн. теңге деңгейін қамтамасыз етті;
– 2016 жылдың қорытындысы бойынша халықтың орташа жан басына шаққандағы
жалпы өңірлік өнім деңгейі бойынша облыс Қазақстанның өнірлері арасында 6 орында жəне
2683 мың тг құрайды.
- 2016 жылы республикалық бюджеттен трансфертің денгейі РБ барлық трансферттерің
7,03% тең. Бұл көрсеткіш бойынша облыс елдің өнірлері арасында 6- орында.
2.2.3.1. Өндірістік қызмет
Қарағанды облысының халқының өндірістік қызметі осы аумақта тарихи дамыған тау-
кен металлургиясы жəне көмір өндірушы кəсіпорындармен тығыз байланысты. Əртүрлі
шикізаттың, сумен жабдықтау жəне электр энергиясы көздерінің, ауыл шаруашылығы
өнімдерін өңдеу саласында өндірістік қуаттардың болғандығынан облыста энергетика, химия
өнеркəсібі, тамақ өнеркəсібі кəсіпорындары жұмыс істейді. Мемлекеттік индустриалдық-
инновациялық даму бағдарламасымен үлкен əлеуетке ие машина жасау, металл өңдеу жəне
140
құрылыс индустриясы саласындағы даму белсенді қолдау тауып отыр. Өңірдің ЖІӨ жоғары
үлес салмағы жəне еліміз бойынша халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ орташа деңгейі
төмендігі табиғи ресурстарға байлығы, бірақ түпкі өнімнің бəсекеге қабілеттіғі əлі де
жеткіліксіз дамуы туралы куəландырады.
Өндірістің ЖӨӨ құрылымындағы үлесі – 45,2%.
Облыстың экономиканың басты қозғаушы күші Қазақстанның өңдеу өнеркəсібінің
өнімінің 19% шығаратын өңдеу өнеркəсібі болып табылады - өңірлер арасында 1 орын.
Қарағанды облысы өңдеуші өнеркəсібінің құрылымында металлургия өнеркəсібі 73,1%
құрайды, сусындар өндірісін қоса алғанда тамақ өнімдерін өндір – 7,4%, машина жасау – 7,9%.
Қарағанды өнеркəсібінің Қазақстанның ішкі тұтынудағы төмен, бірте-бірте төмендеп
келе жатқан шығару үлесі тұтыну жəне инвестициялық сұраныстың негізгі сегменттерінде
импорттың үстемдігі туралы куəландырады.
2.2.3.2. Денсаулық сақтау жəне қоршаған ортаны қорғау
2016 жылғы деректерге сəйкес, Қарағанды облысында республикадағы денсаулық
сақтау мен елдің əлеуметтік барлық қызмет шараларының 7,74% іске асады. Бұл аймақтар
арасында - 4 орын.
2016 жылы қол жеткізілген төмендеудегі оң үрдісіне қарамастан, өлім-жітімнің жалпы
көрсеткіші облыс бойынша 100 мың халыққа 9,91 құрады, бұл республикалық деңгейден
34,5% - ға артық (Қазақстан Республикасында 7,37).
− облыста ҚАЖУ өлімі үш жылда тұрақсыз, 2014-2016 жж. Аралығында көрсеткіш 3,9%-
ға өсті. 2014 жылы өлім көрсеткіші 4,7%-ға төмендеді, 2015 жылы 16,7%-ға өсті (өлім
себептерін қайта кодтау кесірінен), 2016 жылы 10,9% төмендеп, 100 мың халыққа
327,73 құрады, жалпы алғанда республикалық деңгейден 83,2% - ға асты (Қазақстан
Республикасындағы -178,92), республика бойынша 16 орын.
− Ісік ауруларынан өлім тенденциясы да тұрақсыз; 2014-2016 жж. – 8,2%-ға төмендеді,
соның ішінде 2014 жылы – 13,5%, 2016 жылы – 10,6%. 2016 жылы ісік ауруларымен
ауырудың өсуіне байланысты өлім көрсеткіші 2,7% өскені тіркелді, 100 мың халық
санына 100,96 құрады, ол республикалық деңгейден 14,5%-ға жоғары, республика
бойынша рейтингте 11 орын;
− Туберкулезден өлім көрсеткіші (2014-2016 жж.) соңғы үш жылда 19,7%-ға төмендеді,
соның ішінде 2014 ж. – 7,5%, 2015 ж. – 5,8%, 2016 ж. – 14,8%, жəне 100 мың халық
санына 6,9 құрады, ол республикалық көрсеткіштен 102,9%-ға жоғары, республика
бойынша 16-орын;
− Ана өлім-жітімі саны 2014-2016 жж.үш жылда 4,3% жоғарылады, бірақ көрсеткіштің
өзгеру тенденциясы тұрақсыз. 2014 жылы – 3,9 есе өсті, 2015 жылы – 1,8 есе, 2016
жылы 1,7 есе төмен түсті. Ана өлім-жітімінің негізгі себептері – жүктілікпен,
босанумен, одан кейінгі кезеңмен байланыссыз, соматикалық аурулар. 2016 жылы ана
өлім-жітімінің көрсеткіші облыс бойынша 100 мың тірі туғандарға шаққанда 16,8
болды, ол республикалық көрсеткіштен 1,3 есе жоғары, республика бойынша рейтингте
– 12-орын.
Денсаулық сақтау нəтижелілігі көрсеткіштерінің динамикасы бойынша медицина
жұмсап отырған күш-жігерді халықтың денсаулығына қолайсыз қоршаған ортаның жағымсыз
факторларының əсерімен салыстыруға келмейтіні көрініп тұр:
− атмосфераға ластаушы заттарды шығару соңғы үш жылда төмендеді: 2016 жылы
көрсеткіш 593,0 мың тонна құрады, ол 2014 жылмен салыстырғанда 1,75%-ға төмен.
− жер үсті суларының сапасын гидрохимиялық көрсеткіштер бойынша бақылау нəтижесі
бойынша "өте-жоғары ластану" сыныбы су объектілеріне ( Шерубайнұра өзені),
"жоғары ластану деңгейі" (р. Кара-Кенгир, Ертіс-Қарағанды каналы, Балқаш көлі),
Достарыңызбен бөлісу: |
