127
Кесте 65.
Жер беті суларының сапасы
Су көзі
Сипаты
Нұра өзені
Ластану деңгейі орташа
Қара Кеңгір өзені
Ластану деңгейі жоғары
Шерубайнұра өзені
Ластану көлемі төтенше жоғары
Кеңгірі су қоймасы
Ластану деңгейі орташа
Самарқанд су қоймасы
Ластану деңгейі орташа
Ертіс Қарағанды каналы
Ластану деңгейі жоғары
Балқаш көлі
Ластану деңгейі жоғары
Адамның шаруашылық жəне өнеркəсіпте қодануынан қалған қалдық сулары өзендер
мен жабық тоғандарға құйылып, сонда зиянды заттардың жиналауына əсер етеді. Сарқынды
сулардың жыл сайынғы өсуі жағдайында нормативтік-тазартылған суды ағызу көлемі
мүлтіксіз азаюда.
Кесте 66.
Ағын сулардың
жағдайы
Көрсеткіш
Өлшем бірлігі
2014
2015
2016
2017
(6 ай)
Жалпы ағынды су көлемі
млн. т. м
1 289,5
1 294,4
1321,7
768,9
Нормативтік тазартылған
суды шығару көлемі
млн. т. м
1 289,5
1 294,4
1321,7
768,9
Су қатынасын жүйелеу, ластанудың алдын алу, судың қоқыс арқылы бітелмеуін
қадағалау жəне жер үсті суын сарқылтып алмау мақсатында бекітілген жобаның басты
негіздері бойынша суды шаруашылықта қолданудың тəртібін жүйелейтін су қорғау аумақтары
жəне жолақтары құрылған.
Қалдық судың көлемі «Корпорация Казахмыс» ЖШС Жомарт шахта кенінің шахта су
шығымын жойғаннан, «АрселорМиталл Темиртау» АҚ жəне «Қарағанды-Су» ЖШС
(құрғақшылық 2014 жыл) өндіріс орындарының қалдық су көлемін азайтудан, «Казхром» АҚ (
Тур кенінен су томендету скважиналарынан нормативті-таза су шығару жəне «Восточный
Камыс» кенінің дренажды суын шығару көлемі кемуінен) төмендеген.
2017 жылы Жаңақала, Жастілек а., Бұхар-жырау ауд. Тоғызқұдық а. Су тоғандарынғ
Қаражал қаласындағы Шалғын су қоймасын күрделі жөндеуге мемлекеттік сараптама алуға
жобалар ұсынылған. Сонымен қатар, Топар тоғаны, Тихоновка тоған арнасы, Абай
ауданындағы тоған арнасына жобалық-сметалық құжаттама жасалуда.
2017 жылдың бірінші жартыжылдығында ағынды суларды шығару 2016 жылдың ұқсас
кезеңімен салыстырғанда 768917,89 мың м3 құрады. (2016 жылдың 1 жартыжылдығында –
731 867,89 мың м3). Су бұрудың көлемінің (28552,58 мың м3) шамалы ұлғайуы тасқын
сулардың үлкен көлемімен байланысты. Тиісінше ластаушы заттардың салмағы өсті.
Ластаушы заттардың салмағы да 3,5% - ға өсті жəне 258,0 мың тоннаны құрады (2016
ж. – 249,09 мың тонна, 2015ж. – 239,3 мың тонна, 2014 жыл. - 408,0 мың тоннаны құрады).
Жер беті суларына ағынды суды лақтыру жұмыстарын 17 су жіберу орнынан 15
кəсіпорын жібереді. Ағынды су көлемі мен оның сапасына су қоймасы мен ағынды су сапасы
тəуелді болады.
Облысыта Балқаш көлі, Самарқанд, Кеңгір, Шерубай-Нұра жəне Топар су қоймалары,
Нұра өзені (Соқыр, Шерубай-Нұра ағындары), Сарысу, Қаракеңгір, Жезді болып табылады
жəне негізгі жүктемені атқарады. Олардың су ресурстары ДК АО "АрселорМиттал Темиртау"
ЖШС, "ТЭМК" ЖШС, "Қазақмыс Энерджи" жəне т. б. өндірістік қызмет процесінде
пайдаланылады. Өндірістік қажеттілікке пайдаланылғаннан кейін су объектілеріне
нормативті-таза жəне нормативті-тазартылған санаттар бойынша кері төгіледі.
128
2.1.6.3. Қалдықтар
Қалдықтарды басқару саласындағы қазіргі жағдай төмендегідей мəселелермен
сипаттауға болады:
тарихи өндірістік қалдықтардың мұрасы. Өткен онжылдықта ауыр өнеркəсіптің, ауыл
шаруашылығының жəне пайдалы қазбаны өндіргеннен көп көлемді қалдық жиналған. Оның
үстіне қалдықтың көп бөлігі улы;
қалдықты жинаудың, қайта кəдеге жаратудың жəне өңдеудің инфрақұрылысының
дамуының артта қалуы;
өндіріс пен адамның өмірлік істерінен қалатын қалдықтарының жыл сайын артып
отыруы.
Қарағанды облысы өте улы қалдықтарды шығаратын өндіріс орнының көптігімен
белгілі. Сол себепті, осы жағдайға байланысты қалдықтарды басқару жайлы сұрақ əрдайым
маңызды болмақ. Қарағанды облысының ең көп қауіпті қалдықтар шығаратын барлық
бағыттардағы салаларды қамтитын ерекшелігін ескерсе қалдықтарды басқару əрқашан өзекті.
Аймақтың экологиялық проблемаларына қатты тұрмыстық қалдықтарды кəдеге жарату
да жатады. 2014-2016 жылдары коммуналдық қалдықтарды жинау жəне тасып шығарумен
айналысатын ұйымдардың саны 28 бірлік деңгейінде қалды. Олармен 1 745 мың тонна
қалдықтар жиналды жəне шығарылды, оның көп бөлігі үй шаруашылықтарының қалдықтары.
Үй шаруашылықтарының қалдықтары негізінен аралас болып табылады, құрамында
бұзылатын ылғалды тамақ қалдықтары, пластмасса, металл, шыны жəне басқа компоненттер
бар болғандықтан кəдеге жарату үшін ең қолайсыз.
Облыста жобалық қуаттылығы 20,6 млн. тонна 202 көму полигонын жұмыс істейді. Үш
жылда жинақталған қалдықтар көлемі, 6,7 млн. тоннадан 7,9 млн. тоннаға дейін, немесе
полигондардың жобалық қуатының 32,5% өсті. Бүгінгі күні 202 полигондардың 43 қоршаған
ортаға эмиссияға рұқсаты бар, бұл олардың жалпы санынан 21,3% құрайды, 2014 жылы - 21
полигон, 2015 жылы - 45 полигон, 2016 жылы – 45 полигондар.
(Салыстыру үшін, республика бойынша қалдықтарды орналастыру орындарын барлық
саны 3943, олардан тек 590 полигон немесе 15% - ғана, санитарлық талаптарға сай).
Кесте 67.
Оьлыстағы ҚТҚ өңдеу динамикасы
Көрсеткіш
Өлшеу
бірлігі
2014 ж.
2015 ж. 2016 ж.
2017 ж.
(9 ай)
ҚТҚ өңдеудің үлесі
тонна
10,006
11,614
13
36,1
ҚТҚ жалпы көлемі
тонна
548,89
546,821
649,302
532
ТҚҚ қайта өңдеу үлесі облыс бойынша 2014 жылы 1,5% құрады немесе 10 мың тонна.
2015 жылы 11,1 мың тонна өңделді, қалдықтар көлемінің 2% құрайды. 2016 жылы 13 мың
тонна ТҚҚ өңделіп, өңдеу үлесі 2,1% құрады. 2017 жылдың 9 айында 399 мың тонна ТҚҚ
облыс бойынша, оның ішінде өңделген – 36,1 мың тонна, утилизация үлесі 9% құрады.
2014 жылы жобалық қуаты жылына 120 мың тонна "Горкомтранс" ЖШС қоқыс-
сұрыптау орны іске қосылды. «ЭкоƏлемҚазақстан» ЖШС ТҚҚ бөліп жинау жүйесі
ендірілуде. Теміртау, Қарағанды қалаларында ТҚҚ жинауға 1000 контейнер (пластик, əйнек,
қағаз) орнатылған. 2017 жылдың 9 айында облыста 532 мың тонна ТҚҚ, оның ішінде 52,6 мың
тонна сұрыпталды, жалпы көлемнің 10,5%-н құрайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
