А. М. Жарылкасынова, Н. Р. Изденова

49 

 

Биосфераның 

басты 

құрылымдарының 

реакциясы 

Геофизикалық мониторинг 

Генетикалықпен бірге биологиялық мониторинг,  

Экологиялық мониторинг  

Түрлі сфералар 

Атмосфера,  гидросфера,  топырақ,  криосфера  және 

биотадағы  антропогендік  өзгерістердің  мониторингі 

(олардың ластанулары мен кері реакциясы)  

Әсер  етуші  факторлар 

және көздері 

Ластау көздерінің мониторингі 

Ингредиенттік 

мониторинг 

(мысалы, 

жекелеген 

ластаушы  заттардың,  радиактивті  сәулеленулердің, 

шулардың және  т.т.) 

Мәселенің 

жеделдігі 

және жаһандығы 

Мұхит мониторингі 

Озоносфераның мониторинг 

Бақылау әдістері 

Физикалық,  химиялық  және  биологиялық  көрсеткіштер 

бойынша мониторинг 

Спутниктік мониторинг (арақашықтық әдіс) 

Жүйелік көзқарас 

Медициналық-биологиялық 

(денсаулық 

күйі) 

мониторинг 

Экологиялық мониторинг 

Климаттық мониторинг 

нұсқа:  биоэкологиялық,  геоэкологиялық,  биосфералық 

мониторинг 

 

Жан-жақты  ақпаратты  мониторинг  –  қоршаған  ортаның  кешенді 

экологиялық мониторингі. 

Қоршаған  ортаның 

кешенді  экологиялық  мониторингі

  –  бұл  қоршаған 

ортаның  нысандарының  жағдайын,  олардың  нақты  ластану  деңгейін  бағалау 

үшін  және  адам  денсаулығы  мен  басқа  тірі  ағзаларға  әсер  ететін  апатты 

жағдайлардың алдын алу үшін жүйелік бақылауды ұйымдастыру. 

Қоршаған ортаның кешенді экологиялық мониторингін жүргізу  кезінде: 

a)

 

адамның  және  биологиялық  нысандардың  (өсімдіктер,  жануарлары, 

микроорганизмдер  және  т.т.)  тіршілік  ету  ортасының  экологиялық  жағдайын 

тұрақты  бағалау,  және  де  экожүйелердің  жағдайы  мен  функционалдық 

тұтастығын бағалау: 

b)

 

экологиялық  жағдайлардың  мақсаттық  көрсеткіштеріне  жету 

мақсатында түзету  әрекеттерін анықтау мақсатында жағдай жасалады. 

Кешендік экологиялық мониторинг жүйесі қамтиды: 



 

бақылау нысанын бөлуді; 



 

бөлінген бақылау нысанын тексеруді; 



 

бақылау нысаны үшін ақпараттық моделді құруды; 



 

өлшеулерді жоспарлауды; 



 

бақылау  нысанының  жағдайын  бағалау  және  оның  ақпараттық  моделін 

біріздендіруді; 



 

бақылау нысанының өзгерістерін болжауды; 



 

тұтынушыға қолайлы түрде және жеткілікті ақпарат беруді. 

Кешендік  экологиялық  мониторингтің  негізгі  мақсаты  алынған 

мәліметтер нәтижесінде  

1) 

экожүйелердің  функционалдық  тұтастығы  мен  жағдайының 

көрсеткіштерін  және  адамның  тіршілік  ортасын  бағалау  (яғни,  экологиялық 

нормативтердің сақталуын бағалау);  

50 

 

2) осы көрсеткіштердің өзгеру себептерін анықтау және түзету шараларын 

көрсету (экожүйелер мен тіршілік ортасының жағдайын диагностикалау); 

 

3  кесте  -  Ластаушы  заттардың  жіктелуі  және  әртүрлі  ортадағы  олардың 

мөлшерін бақылау 

  

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: