58 беттің беті Қазақстан республикасының

2-ші сурет Гидроциклонның схемасы: 1— орталық (шлам) түтікшесі; 2 — қоршау; 3 — құйылу камерасы; А — бөлінетін суспензияны енгізу; Б — жеңіл фракциялар ағынының шығуы; В — тығыздалған суспензиялардың ауыр фракцияларының шығуы

3-ші сурет. Ауалы айырғыштың схемасы: 1— айнамалы табақша; 2 —вентилятордың қанаты; 3 — сыртқы конус; 4 — ішкі конус

мұндағы L-бөлінетін пульпаның көлемдік шығыны,м³/сағ; d_кіру – енгізу түтікшесінің диаметрі, см; d_ш-орталық (шлам) түтікшесінің диаметрі, см; P-кіру түтікшесінің алдындағы артық қысым, кг/см².

Тұндырғыш машиналарда минералдар пульсациялайтын су ағынында бөлінеді.

Ауамен байытуда ылғалдыда сияқты классификаторлар, үстелдер, тұндырғыш машиналар пайдаланады. Жиі ұсақтаудан кейін материалды сұрыптау үшін пайдаланатын ауа айырғыштары қолданылады (3сурет).

4-ші сурет. Электромагнитті айырғыштың схемасы.

1- транспортер лентасы; 2-транспортер барабаны; 3-электромагнит; 4, 5-бункерлер.

Электростатикалық айырғыштарда магниттің орнына, электр тоғының түзеткішінің теріс полюсымен жалғасқан электрод орналасқан, ал жұмыс істеу принципі электромагниттік айырғышқа ұқсас.

Табиғи кендердің минералдарының көпшілігі жұққыштығы бойынша бір бірінен айырмашылығы аз. Оларды бөлу үшін, алдымен, тау жынысы компоненттерінің су бойынша жұққыштары әртүрлі болатындай етіп жағдай жасау керек, ол үшін флотация реагенттері деп аталынатын әртүрлі химиялық қосылыстарды қолданады. Олар суға жұққыштықты, сол сияқты қалқыған минерал түйіршіктерінің ауаның көбігіне жабысуын іріктеп көбейтеді немесе азайтады. Жинағыштар (коллекторлар) деп аталатын флотация реагенттері пульпаға енгізілгенде, гидрофобтық адсорбциялық қабат құрып, белгілі бір минералдың бетінде адсорбцияланады. Гидрофобтанған бөлшіктер ауаның түйіршіктеріне жабысып, пульпаның бетіне көтеріліп, пульпаның бетіндегі көбіктің құрамына еніп, сонымен бірге аластатылады. Коллекторлар арқылы адсорбцияланбайтын бөлшектер, атап айтқанда, бос тау жыныстары, пульпаның ішінде қалып, камералық өнім құрайды.

Флотациялық концентратты құрайтын минералданған көбік берік, тығыз және қозғалғыш болуы қажет. Осындай көбік, суспензияның ішіне көбікқұрағыштарды ауаның түйіршіктерінің бетіне адсорбциялық қабықша құрайтын беттік активті заттарды енгізу арқылы алынады.

Флотация процесі флотация машиналарында жүргізіледі. Екі түрлі флотациялық машиналар қолданылады: пульпаны ауамен механикалық араластырумен камералық және пневматикалық араластырумен. Ауалы араластырумен машинада (6 сурет) ұнтақталған жыныс пульпаға енеді де гидрофобты бөлшектерді су бетіне шығаруға арналған ауамен араластырылады. Ортақ жинағыш құбырдан шығатын ауа көпіршіктермен бірге түтіктер арқылы шығады. Көпіршіктер көтеріліп орташа тар бөлімшесінде пульпа мен тығыздығы шеткі бөлімшелердегі сұйықтықтың тығыздығынан төмен болатын көбікті алып кетеді.

Рис.6 – Ауалы араластырумен флотациялық машина: 1- резервуар, 2- бөліктер, 3 – ауалық түтік, 4 – концентрат үшін саңылау.

2. Сұйық ерітінділер еріткішті буландырумен, ерітіндіні пайдалы компонентпен жете қанықтыру, қандай бір компоненттердің тұнбаға немесе газ фазасына бөлінуімен концентрленеді. Сұйық қоспаларды бөліп алу үшін сұйықтық экстракция жүргізіледі.

Суды буландыруды жиі минералды тұздар мен сілтілер өндірісінде, түсті металлургияда, және де қиын ұшатын қышқылдарды концентрлеу үшін қолданады. Табиғи ерітінділерді концентрлеу үшін суды буландырады (жазда) немесе мұзға айналдырады. Мұнай өңдеуде, спирттер, эфирлер, анилин және т.б. органикалық өнімдердің өндірісінде дистилляция мен ректификацияны қолданады, сол кезде қоспадан ең құнды компонент буланады, ал сұйық фазада құндылығы шамалы жоғары қайнайтын компоненттер қалады.

Бастапқы және циркуляцияланатын ерітінділерді қатты немесе газ тәрізді компоненттерді еріту арқылы қанықтыру химиялық өндірістерде кең тараған. Сұйықтықтардан зиянды немесе керек емес қоспаларды бөліп алу үшін оларға қоспалармен кристалды тұнбалар түзетін заттар қосады; содан кейін тұнбаларады бөліп алады. Кейде қоспалар коагуляцияны және коллоидты ерітінділердің немесе полимерлердің тұнбаға түсуін туғызады. Сұйықтық экстракция сұйық қоспаның белгілі компоненттерін талғамды ерітуден тұрады. Нәтижесінде екі сұйық фаза алынады: бөліп алынған компоненттердің ерітндісі және қоспаның қалған бөлігі. Бұл әдіс органикалық заттардың технологиясында кеңінен қолданылады.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. Шикізатты байыту дегеніміз не? Және оны қандай мақсатпен жүргізеді?

2. Шикізатты байытудың қандай әдістері бар?

3. Шикізатты комплексті түрде өңдеудің маңызы мен мақсаты қандай?

Ұсынылған әдебиеттер:

1. 
   Общая химическая технология: в 2-х ч.,/под ред. И.П. Мухленова. М:1984.
   
2. 
   Кутепов А.М. и др. Общая химическая технология. М:1990.
   
3. 
   Основы химической технологии/под ред. И.П. Мухленова М:1991.
   
4. 
   Вольфкович С.И. Общая химическая технология. М: 1959
   
5. 
   Соколов Р.С. Химическая технология: в 2-х т. М: 2000.