ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР Тақырып 9. Материалдық ресурстарды қолдануды талдау

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Тақырып 9. Материалдық ресурстарды қолдануды талдау

Таблица 1. Кәсіпорындағы материалдардың факттық шығынын талдау

Таблица 2. Материалдарды қолдануды талдау

1. Шаманың өзгерiсiне заттық шығын тәуелдi болады :

A) қызметкерлердiң санының өзгерiстерi;

B) өнiмнiң көлемiнiң өзгерiстерi;

C) негiзгi қорларды құнның өзгерiсi;

D) өнiмнiң өндiрiсiнiң қиындығының өзгерiсi;

E) дайын өнiмнiң қалдықтарының өзгерiсi .

2. Өнiмнiң көп заттылығымен сияқты анықталады :

A) заттық шығындардың сомасына өнiмнiң құнының қатынасы;

B) босатылған өнiмнiң толық өзiндiк құнына заттық шығындарының сомасының қатынасы;

C) шығарылған өнiмiнiң құнына заттық шығындарының сомасының қатынасы;

D) жоспарлы калькуляциялар және нақты өнiм өндiруден сүйене заттық шығындарының шамасына нақты заттық шығындарының сомасының қатынасы есептелген;

E) нормативтiкке нақты заттық шығындарының қатынасы.

3. Материал қайтарылу анықталады:

A) өнім бағасының материалды шығындар сомасына қатынасымен;

B) материалды шығындардың өнім бағасына қатынасымен;

C) материалды шығындар сомасы шығарылған өнімнің өзіндік құнына қатынасымен;

D) фактілік материалды шығындардың олардың нормативті шығындарға қатынасымен;

E) материалды ресурстардың нормативті шығындары оларды фактілік қолдануға қатынасымен.

4. Өндіріс нәтижелілігі жоғарылауына заттық қорлардың орынды қолдану дұрыс ықпалын жасауы :

А) шығарылу өнімін сапасын жоғарылату;

B) материалдарды ұтымды қолдануды қамтамасыз етеді;

C) дефицитті материалдарды шығаруға мүмкіндік береді;

D) А, В және С жауаптары дұрыс;

E) В және С жауаптары дұрыс.
Бақылау сұрақтары:

Қандай негізгі мақсаттар заттық - техникалық қамтамасыз ету талдауының алдында тұрады және заттық қорлардың қолдануының кәсіпорында ма?

Қандай заттық қорлардың кәсіпорынына түсетін сапа талдауы барысында оқытылады ?

Қандай себептер жоспардан тыс белгілі бір құбылыстың пайда болуына әкелулерді жасай алады, қорлардың - және материалдардың ба?

Өндірісте заттық қорлардың қолдану нәтижелілігі талдауы жанында есеп айырысатын және материалдық ресурстардың резервін үнемдеу көрсеткіштерді атаңыздар.

Қорлармен басқару мәні неде болады?

1. Динамикта кәсіпорында бары , құрам және өнеркәсіпті - өндіріс қызметші құрылымын 1. талдау . Шығаруларды істеңіздер .

Кесте 1 - Кәсіпорынның жұмысшылар құрамы мен саны

Кесте 2 - ЖШС- дағы 2006 жылға қызметкерлер қозғалысы мен бары

Жұмысшы күші қозғалыстары , жыл соңысына саны, орта тізімдік қызметші саны көрсеткіштерді анықтаңыздар , сонымен қатар тұрақтылық, аққыштықтың және құрам алмастырушылығының коэффициенттерін анықтаңыз. Еңбек қорларының талдауын жаса.

Абсолютті айырмалардың есептеу әдісімен уақыттардың жұмысшы қор өзгертуіне факторлардың ықпалын жасау дәрежесісеп-қисабын асау .

Уақыттың жұмысшы қор өзгертуіне құрылысты жылжулардың ықпалын жасау талдауы

Кесте 6 - Шыққан мәліметтер

Абсолютті есептеудің айырмашылықтары әдісімен факторлардың ықпалын есептеу жүргізіңіз.

1. Қызметкер еңбек ақы төлеу деңгейі тәуелді болады :

А) қызметкердің профессионалды-квалификацияланған деңгейі;

B) кәсіпорынның мамандануы;

C)қызметкердің жасы;

D) қызметкердің жанұялық жағдайы;

E) неге тәуелді болмайды.

2. Қызметкерлер жалақысын 20% ұлғайтып, кәсіпорын директоры жұмысшылар санын 10% қысқартты. Сонымен қатар жалақыға шығын:

3. Салыстырмалы ауытқу қалай еңбек ақы төлеу қорымен есеп айырысады

A) нақты еңбекақы қоры мен жоспарлының айырмашылығы;

B) Еңбек ақы төлеу нақты қоры мен аралық айырым және жоспарлы түзетілгенмен коэффициеніте өнім өндірісімен орындалулары айырмашылығы;

C) еңбекақы қорының ауыспалы бөлігі мен тұрақты бөлігі сомасы сияқты;

D) еңбекақының тұрақты және ауыспалы бөлімдерінің арасындағы айырмашылық;

E) еңбекақының нақты және жоспарлы қорларының.

4. Еңбек ақы төлеу қорының тұрақты бөлімі өзіне қосады:

5. Еңбек ақы төлеу ауыспалы бөлімі тәуелді болады

6. Аңбекақы қорына жатқызылмайды:

1. «Жұмыс күші» термині нені білдіреді?

2. Қызметшілер құрылымына анықтама бер?

3. ППП қандай категорияларға бөлінеді?

4. Жұмыс күшінің талдауы кезінде қандай көрсеткіштер есептеледі?

5. Қандай мақсатпен неткен жұмыстардың жұмыс және орташа тарифтiк разрядты орташа тарифтiк разрядын салыстырмалы талдау жүргiзiледi ?

6. Бар болу және қызметшiлердің динамикасының талдауының тізбегі қандай?

7. Кәсіпорынның еңбек ресурстарының талдауының мақсаты қандай?

8. Профессионалды – квалификацияланған деңгей талдауы кезінде қандай әдіс қолданылады?

9. Жұмыс уақытын қолдану анализін қандай тізбекпен жасайды?

10. Жұмыс өнімділігінің деңгейін қандай көрсеткіштер сипаттайды?
Тақырып 11 . Өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны талдауы
Мақсат : өнімнің өзндік құны талдауы әдістемесін зерттеу, шығындардың бөліну принциптері тұрақты және өзгергіштерді; туындатылған шығындардың жалпы сома өзгертуіне факторлардың ықпалын жасау дәрежесін дәлелдеу және анықтауға үйрету; элементтермен өндіріске шығындардың құрылым есеп - қисабы өткізуге үйрету; мөлшерлер анықтауға үйрету және туындатылған өнім 1 теңгесіне шығындардың динамикасына және үнемділіктің олардың резервтер табу; алынған нәтижелерді талдап қорыту және талдауға үйрету; аналитикалық есеп - қисаптармен шығарулар және ұсыныстар тұжырымдау.
Тапсырма 1. Берілген кесте1бойынша іске асырылған өнімнің өзіндік құнының өзгеруі және өткізілген өнім көмек көрсету көрсеткіштерінің динамикасын анықтау.

Кесте 1 - Өткізілген өнімнің өзіндік құнының динамикасын талдау

Талдаудың мәліметтері

Салыстырмалы шығындардың есеп - қисабын , сонымен қатар жоспардың жалпы ауытқуын жасау . Босатылған өнім жалпы көлем :1) өзгерту ;2) өсу шекті келесі факторлардың оған ықпалын жасауды айқындаңыздар (төмендеу) өнімге бағалардың салыстырмалы өзгергіш шығындардың деңгей ;3) өзгертуін тұрақты шығындардың деңгей; 4) өзгертуі . Шығаруларды істеңіздер.

1. Өндіріске шығындардың құрылым талдауы ұсынады:

A) Өнім бөлек түрлерінің өзіндік құн анықтамасы;

B) Туындатылған өнім 1 теңгесіне шығындардың есеп - қисабы;

C) Жалпы шығындардың сомасындағы бөлек элементтерінің меншікті салмақты анықтау

D) Босатылған өнімнің өзіндік құны өзгеруіне факторлардың ықпалын жасау анықтамалары;

E) Есеп беру және негізді дәуір өнімі бөлек түрлерінің өзіндік құнын салыстыруы.

2. Қосымша шығындардың нормалауы:

A) олардың есепке алуы бiр iзге салады;

B) шығындарға нормадан тысты шығынды апаруға мүмкiндiк бередi;

C) нормативтiк шамасы және нақты шығындардың арасындағы оң айырмашылық пайдамен санауға мүмкiндiк бередi;

D) шұғыл есептер әдісі болып табылады;

E) барлық жауатар дұрыс.

3. Ереже : «кәсiпорындар әрбiр құрылымдық бiрлiктi шығындар немесе қай оларында жауап бере алатын және тексередi тұжырымдамада жұмыс iстеген табыстар тек қана солдарды салмақ салады :

A) әкiмшiлiк құқықтар;

B) трансакциялық шығындардың есепке алуы;

C) орталықтардың жауапкершiлiктерi;

D) шығындардың есепке алуды түзуi (Direct Costing);

E) C және D жауаптары дұрыс.

4. Аса қойылған нормалардың барлық шығындары жазалы тұлғаларға жатуы және есепте ешқашан қосуы керек әдiске жат бұл ереженiң шығын шағылатын :

A) қатты әкiмдiк етулер;

B) табиғи шығындардың есепке алуы (Standard Costs);

C) өндiрiстiң процессiндегi экономикалық рөлдiң шығындардың классификациялары;

D) шығындардың есепке алуды түзуi (Direct Costing);

E) A және B жауаптары дұрыс.

5. ...Тек қана айнымалы шығындар әдiске жат бұл ереже сатылған өнiмнiң өзiндiк құндарын қалыптастырады :

A) традициондық АФХД;

B) табиғи шығындардың есепке алуы (Standard Costs);

C) өндiрiстiң процессiнде қатысу бойынша шығындардың классификациялары;

D) шығындардың есепке алуды түзуi (Direct Costing);

E) А және Dтары дұрыс

6. Кәсiпорынды өндiрiстiң ұйымдары үшiн 100000 теңге құнмен 80000 теңге және программалық қамтамасыз ету құнмен компьютер алған. Есепшi бұл шығындардың есепке алуында жатуы керек :

A) 80000 теңге - тұрақты шығындарға, 100000 теңге - айнымалы шығындарға;

B) 180 000 теңге тұрақты шығындарға;

C) 180 000 тенге ауыспалы шығындарға;

D) 100000 теңге - тұрақты шығындарға, 80000 теңге - айнымалы шығындарға;

E) дұрас жауап жоқ.

7. Жалпылауыш көрсеткiш өнiмнiң өзiндiк құны болып табылады:

A) өндiрiске шығындарының ортақ сомасы;

B) мерзiмнiң шығындары;

C) өндiрiстiң қызмет көрсетуi бойынша шығындар

D) көлiк шығындары;

E) мерзім шығындары, көлік шығындары..
Бақылау сұрақтары:

1.Өнім өндірісіне шығындардың жалпы сомасы деген не?

2.Өнім түрлеріне , шығындардың жатқызу тәсіліне , калькуляция мақалаларымен 3.көрінуіне байланысты шығындардың топтастырыңыз.

4.Өнімнің өзіндік құнына әсер етушілер ішкі және сыртқы факторларды атаңыздар.

5.Өнімнің өзіндік құны факторлық талдауына қандай әдіс қолданылады?

6.Қандай резервтерді өзіндік құн төмендеулерді атай алаcыздар?

7.Шығындармен басқару мақсаттары неде айтылады?
Тақырып 12. Қаржылық нәтижелердің анализі

Мақсат : кәсіпорын қызметі қаражаттық нәтижелерінің талдау әдістемесіне үйрету ; аналитикалық есеп - қисаптардың өткізуі жалпы және таза табыс анықтамасымен, өнім рентабелділігі көрсеткіштерінің, өндірістер, капиталдың; кәсіпорын табыстылығы көрсеткіштерінің анықтамасы , - ақшалы құралдардың таза құйылу базасында ; шығарулардың формулировка және ұсыныстар беру.

А)-50 мың теңге

В)-120 мың теңге

С)100,4 мың теңге

Е)0 мың теңге .

A) 0,51 теңге ;

B) 1,06 теңгеге
C) 1,98 теңге
D) 1,03 теңге
E) 66345 тыс . теңге
17.Өнім бірлігіне және барлық шығару көлемінің мөлшеріне маржинал табысты анықтаңыздар, егер бұйым бағасы - санын 4,9 мың теңге, бірлігіне кеткен өзгермелі шығындар -2,76 мың теңге, , босатылған бұйымдар саны 1100 дананы құрастырса.

A) 2,14;2354

B) 2,46;2706
C) 4.9;5390
D) 2,76;3036
E) 2,14;5390
18. егер тұрақты шығындар және өнім орындауының табыс күтілетін мөлшері белгілі болса, онда маржиналды табыстың пайыздағы минималды деңгейі пайдаға деген қатынасы қандай формуламен анықталады:

A) d в % к Д^N = С/ Д^N * 100

B) d = Д^N/C *100
C) Δq = С/ (p - v)
D) p = v/ (1 – d/p)
E) P = C + vq/q.
Бақылау сұрақтары:

1.Кәсіпорын табысының экономикалық категориялар роетінде қандай маңызы бар?

2.Кәсіпорын табыстарының түрлерін атаңыздар.

3.Қандай қаражаттық есептілікте кәсіпорын жұмыстарының қаражаттық нәтижелері сипатталады?

4. Өнімнің сатуындағы табысы немен сипатталады?

5.Кәсіпорынның жалпы пайдасы қалай?

6. Кәсіпорынның жалпы пайдасына қандай факторлар әсер етеді және олардың дәрежесін анықтау?

7.Рентабелділік өзімен не ұсынады?

8.Рентабелділік көрсеткіштерін атап шығыңыздар.

9. Ақшалы құралдардың таза құйылуы өзімен не ұсынады?

10.Кәсіпорын банкроттық анықтамасын беріңіз.

11.Кәсіпорын банкроттықтың диагностика әдістерін атаңыздар.

Мақсаты: бухгалтерлік теңдіктің тік және горизонтальдық анализ өткізу әдістемеін зерттеу; өтімшілік көрсеткіштерінің анализі, кәсіпорынның төлеу қабілетін; аналитикалық есеп-қисаптар өндіруге үйрену және төлеу құралдардың арту жолдарын анықтау; кәсіпорын банкроттықтары ықтималдық талдау өткізулері әдістемені зерттеу; аналитикалық есеп-қисаптар өндіруге үйрену; қаражаттық есептілік дағдылар - түрлеріне ие болу.

1 Кесте Төлеу құралдардың барының және түсуінің салыстырмасы.

1. Қаржылық талдаудың қандай негізгі әдістерін білесіздер?

2. Бухгалтерлік баланстың горизонталдық талдауы не ұсынады ?

3. Тік талдаудың маңызы неде?

4.Бухгалтерлік балансының активіне мінездеме беріңіз .

5. Валюта балансы не ұсынады?

6. Тренд дегеніміз не?

7. Салыстырма анализ қандай мақсатпен өткізіледі?

8. Нәтижелі көрсеткішке қандай анализдің көмегімен әртүрлі факторлардың әсер етуі анықталады?

9. Баланс активтерінің құру меншікті және тартылған қайнарларын атаңыздар?

10.Меншікті айнылмалы капитал барысын қандай көрсеткіште мінездеме береді?

11. Меншікті айнылмалы капиталдың мөлшері қалай есептеленеді?

12.Кәсіпорынның тәуелділіксіздігін не сипаттайды?

13. Кәсіпорынның тәуелсіздік көрсеткішінің қандай кері коэффициенті болып келеді?

«Директ костинг» және «Стандарт кост» әдістерінің негізгі айрықша ерекшеліктері. Шаруашылық субьектінің өнім көлемі, шығын мен жұмыс қорытындыларының қатынас байланыстарын талдау.

1. Талдап отырған жүйенің айрықша ерекшеліктерін атаңыз?

2. «Директ костинг» жүйесінің негізгі мазмұны неде?

3. «Стандарт кост» жүйесінің негізгі мазмұны неде?

4. Кәсіпорынның өзгермелі және тұрақты шығындары дегеніміз не?

5. Шығынсыздық нүктесі деген мағына нені білдіреді?

6. Өндірістің критикалық көлемі қалай есептеледі?

7. Критикалық баға және шығындар деңгейі қалай анықталады?

8. Өндіріс көлемінің критикалық мөлшеріне ықпал ететін факторларды атаныз?
Тақырып 15. Ұйымның актив құрылымының жалпы бағасы және оның көздері.

Баланстың көлденең және тік талдауы.

1. Баланстың актив және пассивтерін талдау кезінде қандай әдіс қолданады?

2. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына анықтама беріңіз?

3. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық бағасының негізгі белгілері қандай?

4. Кәсіпорын мүлкінің негізгі мәліметтер көздері?

5. Меншік және несие капиталын сипаттап беріңіз?

6.Меншік капиталының құрылуының негізгі көздері?

7. Меншік капиталынын пайдалануын талдауы қандай көрсеткіштерімен жүргізіледі?

8. Кәсіпорын балансы дегеніміз не?

9. Кәсіпорынның тәуелсіздігін не сипаттайды?

10. Кәсіпорын тәуелсіздігінің қандай коэффициенті кері көрсеткіштер болып табылады?

11. Қаржыландыру коэффициенті нені көрсетеді және оны қалай есептейді?

12.Қандай мақсатпен инвестициялық коэффициент есептелінеді?

13.Қандай көрсеткіштер ТМЗ құрулы мен қайнар көздерімен қамтамасыз ету деңгейін сипаттайды?

14.Кәсіпорын қаржылық жағдайы мен тұрақтылығын қалай топтастыруға болады?
Тақырып 16. Ұзақ мерзімді активтерді талдау.

Қолда бар ұзақ мерзімді активтердің бар жоғын талдау және есептеу, жүйесі және динамикасы. Қаржылық коэффициенттерді есептеу және талдау: автономиясы, тозу, жарамдылығы, меншіктің нақты бағасы, өндірістік маңызы.

1. Талдау жүргізуге керекті мәліметтер базасы.

2. Кәсіпорынның активтерін сипаттайтын негізгі баптар қандай?

3. Ұзақ мерзімді активтерге талдау жүргізудің тәртібі?

4.Кәсіпорынның өндіріс әлеуеті құрамына не кіреді?

5. Мобильді және иммобильді құралдардың ара – қатынасының коэффициенті не үшін есептеледі?

6. Негізгі құралдардың нақты құнының коэффициенті нені көрсетеді?
Тақырып 17. Ағымдағы активтерді талдау.

Қолда бар қысқа мерзімді активтердің бар жоғын талдау және есептеу, жүйесі және динамикасы. Дебиторлық қарызды талдау. Активтердің мобильділігін талдау және есептеу. Активтер мобильділігін есептеу және талдау.

1. Ағымдағы активтерге не жатады?

2. Ағымдағы активтер мобильділігінің коэффициенттерін қалай есептейді.

3. Активтер жүйесі дегеніміз не?

4. Дебиторлық қарыз талдауын жүргізу тәртібі қандай?

5. Дебиторлық қарыз айналымын талдауға қандай көрсеткіштер есепке алынады?

6. Төлемсіздіктің негізгі себептері қандай?

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана.
   

3.Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие.- Алматы: Экономика, 1998.

4.Дюсембаем К.Ш., Егембердинова С.К., Дюсембаева З.К. «Аудит и анализ финансовой отчетности. А., 1999.

5«Анализ хозяйственной деятельности в промышленности» Под ред. В.В.Стражева. Минск, 1999.

6Г.В.Савицкая «Анализ хозяйственной деятельности предприятия». Минск, 2000.

7«Экономический анализ: ситуации, тесты, примеры, задачи, выбор оптимальных решений, финансовое прогнозирование» Под ред. проф. М.И.Баканова и проф. А.Д. Шеремет. М., 1999.

8Эрик Хелферт. Техника финансового анализа, М, 1996

9Хонгрен Ч.Т., Фостер Дж. Бухгалтерский учет: управленческий аспект:Пер. с англ./Под ред. Я.В. Соколова. - М.: Финансы и статистика, 2003.

10Ковалев В.В. Финансовый анализ: методы и процедуры. М., 2001 год

11Кравченко Л.И. Анализ хозяйственной деятельности в торговле. Минск, 1995

12.Прыкина Л.В. Экономический анализ предприятия. М., 2001.

13.Справочник по функционально-стоимостному анализу, М, 1998

14.А.Д.Шеремет, Е. В.Негашев «Методика финансового анализа». Учебное пособие, М., 1999.

15Чучелов Е.А., Бессонов Н.И. Приемы экономического анализа, 1998.

17.Русак Н.А. Анализ финансового положения предприятия. Учебник «Анализ хозяйственной деятельности в промышленности». Под общ.ред. В.И.Стражева. Минск: Вышэйная школа, 1995.

18.Крейнина М. Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности акционерных обществ в промышленности, строительстве и торговле. М.: АО «ДИС», «МВ - Центр», 1994.

19.Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия. М.: Центр экономики и маркетинга, 1995.

20.О бухгалтерском учете. Указ Президента РК, имеющий силу Закона, от 26 декабря 1995 г., № 2732.

21.Стандарты бухгалтерского учета. Национальная комиссия РК. А., 1996.

22.Методические рекомендации по составлению финансовой отчетности. Утверждены директором Департамента методологии бухгалтерского учета и аудита. Министерства финансов РК 21.05.97, №7 (Бюллетень бухгалтера, 1997, № 29)

23.О банкротстве. Закон РК от 07.04.95, № 2173

24.Банкротство: реабилитационные прцедуры и ликвидация. Сборник нормативных документов (сост. Балмуканова С.У. и др.) под ред. Молоканова А.А. А.: МЧНВП «Гамма», 1997.

Қосымша әдебиеттер
1. Родионова В.М., Федотова М.А. Финансовая устойчивость предприятия в условиях инфляции. М.: изд-во «Перспектива», 1995.

2. Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия (практическое пособие). «Бизнес-школа», Интел-Синтез, 1994.

3. Клейнер Г.Б., Петросян Д.С. Оценка финансового состояния предприятия. Финансовые и бухгалтерские консультации. Контакт. Инвест Фонд, 1994.

4. Правила краткосрочного кредитования экономики РК. Утверждены Правлением Национального банка РК от 11 февраля 1994 г. № 1 (Бюллетень бухгалтера, 1994, № 4 (5) ). Справочная серия.

5. Ткач В.И., Ткач В.М. Управленческий учет: международный опыт. М.: Финансы и статистика, 1994.

Қосымша 1

БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС -2008 ж

Ұйымның аты: « Павлодар құс фабрикасы » ЖШС

Қызмет түрі : ауылшаруашылық өнім өндірісі

Ұйымдық - заңға сүйінген түрі: жауапкершілігі шектеулі серктестік

Қызмет түрі : ауылшаруашылық өнім өндірісі

Ұйымдық - заңға сүйінген түрі: жауапкершілігі шектеулі серктестік

Ұйымның заңгерлік мекенжайы: Ақсу қ, Кызылжар ауылы

Қызмет түрі : ауылшаруашылық өнім өндірісі

Ұйымдық - заңға сүйінген түрі: жауапкершілігі шектеулі серктестік

Ұйымның заңгерлік мекенжайы: Ақсу қ, Кызылжар ауылы