16 спорт бiлiм зиялыныѓ с зi

№105 (5768) 3 ЋЫРКЉЙЕК 2019 ЖЫЛ

3

almaty-akshamу.kz

 almaty-aksham@mail.ru

ЖОЛДАУ ЖЌНЕ ЖЏРТШЫЛЫЋ

МЌДЕНИЕТ САЛАСЫНА

СЕРПIН БЕРУ КЕЗЕК

КЉТТIРМЕЙТIН МЌСЕЛЕ

Асанќлi ЌШIМОВ,

Ћазаћстанныѓ Еѓбек Ерi:

– Президент Ћасым-

Жомарт Кемелџлы Тоћаев

мырзаныѓ Жолдауын тыѓ-

дадыћ. Ќдеттегiдей ќлеу-

метке ћажеттi дљниелердi

ћамтыѕан ћџжат болды.

Жолдауда азаматтарды

Отаншыл болуѕа, туѕан

жерiн тљлетуге љндедi.

Халћымыздыѓ ќл-аућатын

арттыруѕа, тџрмысын тљзеуге

бiрћатар тапсырмалар бердi. Президенттiѓ мџѕалiмдердiѓ

мќртебесiн ктеруге, дќрiгерлердiѓ жалаћысын кбейтуге

тапсырма бергенi ќркiмдi-аћ сљйсiндiрiп тастады.

Халыћтыѓ тџрмысын тљзетiп, сана-сезiмiн арттыруда

экономика мен ндiрiстен блек, мќдениет саласына

серпiн беру кезек кљттiрмейтiн мќселе. Бџл ретте Ћасым-

Жомарт Кемелџлы мќдениет ћызметкерлерiне ћолдау

крсету керектiгiн айтты. Мќдениетi скен елдер љлкен

елдердiѓ ћатарына ћосылады. Сондыћтан бiздiѓ де 30 елдiѓ

ћатарына ћосыламыз деген талпынысымыз бар. Мџнда

мќдениет, ќдебиеттiѓ рлi те љлкен. Сондыћтан бiз жџмыс

iстеуiмiз керек. Президентiмiздiѓ ћала мен дала арасын

жаћындату жнiнде ктерген мќселесiн ќрћайсымыздыѓ з

саламызда орындау мiндетiмiз. Сол себептi, руханиятты

жаѓѕырту  дер кезiнде ктерiлген мќселе болды деп

ойлаймын. Ќсiресе, кiтапхана, музей, театр ћызметкер-

лерiне жеткiлiктi тљрде кѓiл блiнбей отырѕаны сз болды.

Келесi жылдан бастап Љкiмет мќдениет ћызметкерлерiнiѓ

еѓбекаћысын кбейтуi тиiс деген тапсырма берiлдi.

Расымен де, бџл Жолдау мќдениет пен руханиятћа

љлкен ћозѕау салып, кптеген игi шаралардыѓ бастамасы

болѕалы тџр. Cткен жылѕа кпемiз жоћ, келер жылдан

кљтерiмiз кп.

ЖОЛДАУДЫЃ

ОРЫНДАЛУЫНА

БIЗ ДЕ МЉДДЕЛIМIЗ

Ертай АЙЅАЛИЏЛЫ,

«Qazaqstan dauiri» газетiнiѓ

Бас редакторы:

– Президент Ћасым-

Жомарт Тоћаевтыѓ ха-

лыћћа арнаѕан тџѓѕыш

Жолдауын ћарап шыћтым.

«Жолдауда не айтылады

екен?» деген ой кпшi-

лiгiмiзде болѕаны рас.

Халыћтыѓ ќлеуметтiк жаѕ-

дайына баса мќн берiптi. Халыћтыѓ да кѓiлiнен шыѕады

деген сенiмдемiн. Еѓ бастысы, осы айтылѕан сздер мен

ктерiлген мќселелер з шешiмiн тауып жатса, халыћћа

одан артыћ не керек? Кљн тќртiбiнде тџрѕан зектi мќселелер

жетiп-артылады. Ћай саланы алсаѓыз да, бљгiн сiз бен бiз

айтып бере алатын дќрежедемiз.

Жолдауды оћып отырып, «бџл мќселе ендi ћалай болар

екен?» деген кљмќндi ой болѕанын жасырмаймын. Ол

бќрiмiзге белгiлi – Жер мќселесi. Кезiнде ауылда

жайылым жерлер болмай ћалѕанын бiлемiз. Ћай халыћ

болсын Жер – ол љшiн еѓ ћастерлi, еѓ ћасиеттi ћазынасы.

Жердi пайдалана алатын шаруаѕа берiп жатса, аз ѕана

жылдыѓ iшiнде ол да з нќтижесiн беретiнiне сену керек.

Ел арасында жерге ћатысты ћауесет жљргенi таѕы белгiлi.

Президент соѕан нљкте ћойып: «Мемлекет басшысы ретiнде

таѕы да мќлiмдеймiн: жерiмiз шетелдiктерге сатылмайды.

Оѕан жол берiлмейдi» дейдi. Сену керек. Осыдан кейiн ендi

бос, даћпырт сздердi тыйѕан жн деп ойлаймын.

Кѓiлiме ћонѕан таѕы бќр мќселе – «Баћытты отбасы»

баѕдарламасы бойынша биыл 6000 отбасы љй алады

делiнген. Баспана ћазаћтардыѓ еѓ љлкен «бас ауруы»

екенiн жаћсы бiлемiз. 30 мыѓдай кпбалалы отбасы болса,

2-3 жылдыѓ iшiнде олардыѓ бќрiнде љй болады дегенi те

ћуантарлыћ жаѕдай. Ћазаћ кбею керек. Бљгiн мемлекет

кпбалалы отбасылардыѓ ћолтыѕынан демеп, олардыѓ

сiп-нуiне жаѕдай жасап берсе, ертеѓ сол балалар

мемлекеттi ктеретiн болады. Мен оѕан сенiмдiмiн. Cйткенi,

сан бар жерде ќрдайым сапа бар.

Президенттiѓ «шенеунiктерге арналѕан астауды

жабатын уаћыт келдi» дегенiн оћып, «ќп, бќрекелдi!» дедiм.

Жемћорлыћтыѓ ћазiр ћандай деѓгейде екенiн ћоѕам жаћсы

бiлiп отыр. Жемћорлыћћа тоћтау саламыз дептi. Оѕан ќрбiр

азамат зiнше атсалысу керек деп ойлаймын. Сонда ѕана

оны жеѓуге болады.

Жазушы-журналист болѕандыћтан мемлекеттiк тiл

мќселесiне те мџћиятпын. Ћазаћ тiлiне ћатысты «...даѓѕаза

жасамай, жџмыла жџмыс жљргiзуiмiз керек» дегенi кѓiлге

ћонымды. Мемлекеттiк Тiл туралы заѓ шыћса деген талай

жылдан берi зiмнiѓ жазушылыћ, азаматтыћ тiлегiм бар едi.

Егер бљгiнгi Жолдауда айтылѕанныѓ бќрi кешендi тљрде

жљзеге асырылып жатса, зiмiз де сол жџмыстыѓ басы-

ћасында жљруге дайынбыз. Себебi, Президенттiѓ «Халыћћа

берген уќдемдi орындаймын» дегенi кѓiлге сенiм џялатады

екен.

ДИАЛОГ – ЋАЗАЋСТАННЫЃ

>РКЕНДЕУIНIЃ НЕГIЗI»

ЋАСИЕТТI МЕКЕН

ЖАЃЅЫРЫП ТЏРУЫ ТИIС

Досхан

ЖОЛЖАЋСЫНОВ,

ЋР Халыћ артисi,

Мемлекеттiк сыйлыћтыѓ

екi мќрте лауреаты:

— Мемлекет басшысы

Ћасым-Жомарт Тоћаевтыѓ

« С ы н д а р л ы   ћ о ѕ а м д ы ћ

д и а л о г   –  Ћазаћстанныѓ

тџраћтылыѕы мен ркен-

деуiнiѓ негiзi» атты Ћазаћстан

халћына Жолдауы ќлемдiк

ћауымдастыћтыѓ бiр блшегiне айналѕан егемен елiмiздi

жаѓа жетiстiктерге жетелейдi. Жаѓа тарихи кезеѓге жол

ашатын бџл тарихи ћџжаттыѓ тќуелсiздiгiмiздiѓ тл

тарихындаѕы маѓызы блек. Президент зiнiѓ Жолдауында

ћазiргi ћоѕамдаѕы бiрћатар маѓызды мќселелерге тоћталып

ттi. Ћазаћ тiлiнiѓ таѕдыры, «Дипломмен –

ауылѕа» баѕдарламасыныѓ аясын кеѓейту, аз ћамтылѕан

жќне кпбалалы отбасыларды ћолдау љшiн Дарынды

баланыѓ ћабiлетiн дамытудыѓ жол картасын ќзiрлеу,

мќдениет саласыныѓ ћызметкерлерiн ћолдау туралы

айтылѕан зектi ой-пiкiрлерi жџртшылыћтыѓ жљрегiн

жылытып, кѓiлiне рухани кљш-ћуат ћџйѕаны кљмќнсiз.

Президент Жолдауында айтылѕан нашаны тарату, адам

зорлау, педофил, адам саудасы тќрiздi мќселелер бљгiнгi

таѓда жањан жљзiндегi адамзат баласыныѓ дертiне

айналѕаны аћићат.

Елiмiздiѓ жаѕдайын жаћсартуѕа баѕытталѕан Жол-

дауында Президент келесi жылы Абай Ћџнанбайџлыныѓ

175 жылдыћ мерейтойын атап тетiнiмiздi айтты. Бџдан

бџрын Президент алып Абайдыѓ мерейлi мерекесi

ЮНЕСКО дќрежесiнде атап тiлетiндiгiн айтып, ћазаћ

халћын ћуантћан болатын. Жаратылыстыѓ ћџпиясына,

табиѕат пен ћоѕамныѓ, адам мен заманныѓ сырына тереѓ

бойлаѕан кемеѓгер Абай – жљрегiмiздi насихатымен

нџрландыратын, бойымызѕа рухани ћуат ћџятын, рухани

нќр беретiн даналыѕы дариядай данышпанымыз. Абайдыѓ

Жидебайдаѕы мџражай-љйi – Абайдыѓ мiрi мен

шыѕармашылыћ жолынан толыћ маѕлџмат беретiн мќдени

мекеме. Алайда, алып Абайдыѓ ѕибратты ѕџмырынан сыр

шертетiн киелi де ћасиеттi жер ћазiр кљтiм жасауды ћажет

етедi. Хакiм Абайдыѓ iзгi iзi ћалѕан ћастерлi мекеннiѓ

айналасы ќсем гљлге толып, аћынныѓ жауњар жыры, нџр

тџнѕан насихаты  адамныѓ жљрегi мен жан-дљниесiн

жылытып тџруы тиiс. «Ћџнанбай» фильмiн тљсiрiп жљрген

кезде Абайдыѓ  Жиделiсiнде болдыћ. Абай мен

Шќкќрiмнiѓ негелi мiрiнiѓ бiр блшегi болып табылатын

бџл ћасиеттi де ћастерлi мекен жаѓѕырып тџруы тиiс. 2018

жылы мамыр айында Елбасы Нџрсџлтан Назарбаевтыѓ

ћабылдауында болѕанда хакiм Абайѕа ћатысты осы

мќселелер туралы ой-пiкiрлерiмдi айтћан едiм. Абай мен

Шќкќрiмнiѓ ћазаћтыѓ тарихымен тамырлас таѕылымды

шыѕармалары орындалып, ћасиеттi мекеннiѓ шырайын

кiргiзiп, шуаѕын шашып тџрѕаны абзал. Шайырлардыѓ

шыѕармалары ќлем тiлдерiнде шырћалып тџрса, ћандай

ќдемi! Сонда Жидебайѕа барѕан ќрбiр адам аћын жырлары

арћылы Абай ќлемiне тереѓ бойлап, кѓiлi теѓiздей тасып,

ерекше ќсер алып ћайтатын едi. Ќрбiр сќулелi сзiнен алып

Абайдыѓ жљрегiнiѓ лљпiлi мен тамырыныѓ бљлкiлiн сезетiн

едi. Негiзi, жай ѕана барып, крiп, ћайтћаннан адамныѓ

кѓiлiнде ешћандай сезiм, ќдемi ќсер ћалмайды. Ал киелi

топыраћћа табаны тиген адам ћай жерге келгенiн жан-

дљниесiмен сезiнiп, ой-санасымен тереѓ тљсiну керек.

Елбасымен кездесуде мiне осындай џсыныстарды айтћан

едiм. Абайдыѓ рухын жаѓаша жаѓѕыртуда бџл

џсыныстарым ескерiлер деген љмiттемiн.

Ћазаћ халћы ќрћашан бой тљзейтiн, ой тљзейтiн Абай

атты асћарымыздыѓ мџражай-љйiнiѓ шуаѕы шашырап,

шартарапты шырайландырып тџрѕаны абзал. Абай сзiнiѓ

сќулесi џрпаћ санасын нџрландырып, жастарды

таѕылымды тќрбиелеуге игi ыћпал ететiнi аћићат.

БЏЛ БIР ЌЛЕУМЕТТIК

ЖОЛДАУ БОЛДЫ

Смаѕџл ЕЛУБАЙ,

жазушы, Ћазаћстанныѓ

еѓбек сiѓiрген ћайраткерi:

– Мемлекет басшысы

Ћасым-Жомарт Тоћаевтыѓ

Ћазаћстан халћына арнаѕан

Жолдауындаѕы бiздi бiр елеѓ

еткiзгенi, толћытћаны, тебi-

ренткенi Тiл туралы мќселе

болды.   Бџл  мќселе   бiздi

30 жыл бойы, тiптi 100 жыл

бойы елеѓдетiп келген едi. Тiл жанашырларыныѓ даусын

30 жыл бойы, кљн ћџрѕатпай естумен келемiз. Мiне, соны

сезгендей Мемлекет басшысы ћазаћ тiлiнiѓ мќртебесiн

кљшейтуiмiз керек дедi.

Џлтаралыћ тiл болатын кезiнiѓ де жаћын екенiн айтты.

Егер ана тiлiмiз џлтаралыћ тiл болса, онда кптеген

ћџћыћтыћ негiздердi жаѓалап, реформалау ћажет болады.

Олай болмаса, бџл сол бџрынѕы ћалпында ћалып ћояды.

Тiл майданы дегенiѓiз ушыѕып тџр. 30 жыл бойы

Ћазаћстанда ћазаћ тiлiнiѓ еѓсесi ктерiлмей ћойды.

Мемлекет басшысыныѓ Жолдауы ќлеуметтiк жолдау

болды. Ћалыѓ кпшiлiк кљтiп отырѕан кптеген сауалыныѓ

жауабын естiгендей болды. Мќселен, кпбалалы отбасылар,

ауру бала баѕып отырѕан отбасыларѕа баспана алу кезiнде

басымдыћтыѓ берiлуi де кпшiлiктiѓ кѓiлiнен шыѕады деп

ойлаймын. Бџл бiздiѓ мљшкiл демократиямызѕа ћолдау

болар едi. Халыћ саны кбеймей, мемлекеттiк тiлдiѓ

айдарынан жел еспейдi.

Жолдауда театр, музей, кiтапхана ћызметкерлерiнiѓ

жалаћы деѓгейiнiѓ тмен екендiгi де айтылды. Оны ћолѕа

алу керек дедi. Мемлекетiмiздiѓ болашаѕы жас џрпаћћа

байланысты екендiгi белгiлi. Сондыћтан мџѕалiмдердiѓ

айлыћ жалаћысына 25 пайыз ћосылады деп ашыћ

айтылды.

Бiздiѓ ћоѕамда таѕы бiр келеѓсiз крiнiс бар. Мќселен,

кшеде бiреу пiкiрiн бiлдiрiп тџрса, ћџћыћ ћорѕау

ћызметкерлерi келiп сљйрей жнеледi. Ол љлкен кiсi ма,

бала ма, ќйел ме деп ћарап жатпайды. Осыѕан байланысты

Президент ќркiм з пiкiрiн бiлдiруге ћџћылы. Тек заѓѕа

ћайшы келмесе болды дедi.

Бiздiѓ санамыздаѕы олћылыћтыѓ да орны толѕандай

болды. Алтын Орда тарихы туралы кеѓiнен айтылды. Ендi

Алтын Орда туралы оћулыћтарѕа енiп, киножобалар

арћылы 250 жыл бойы жаћ ашпай келген таћырып кљн

тќртiбiне енетiн болды. Айналып келгенде, бџл ќлеуметтiк

жолдау халыћтыѓ згерiстерге деген љмiтiне љмiт ћосады деп

бiлемiн.