Тақырып. Программалау тілі

2 Тақырып. Программалау тілі

Кіріспе.

Тілдің алфавиті.

1. 
   Латын алфавитінің 26 (баспа және жазба) әріптері: A,B,C,D,.. .,W,X,Y,Z, a,b,c,d, .. .,w,x,y,z;
   
2. 
   Орыс алфавитінің 32 (баспа және жазба) әріптері программада түсіндірме мәтіндерді жазуда пайдаланылады;
   
3. 
   Араб цифрлары: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9;
   
4. 
   Арнайы символдар. Оларды белгілі бір функцияларды атқаруына сәйкес төмендегі топтарға жіктеуге болады:
   
   1. 
      Айыру (тыныс) белгілері: _(бос орын), .(нүкте), ,(үтір), ; (нүктелі үтір), :(қос нүкте), ( )(ашылған және жабылған жай жақша), [ ](ашылатын және жабылатын квадрат жақша), '(апостроф) , #(тор), т.б.
      
   2. 
      Арифметикалық амалдар таңбалары: +(қосу), -(азайту), *(көбейту), /(бөлу), div(бүтін бөлу), mod(бүтін қалдықты анықтау);
      
   3. 
      Қатынас таңбалары: <(кіші), >(үлкен), =(тең), :=(меншіктеу), < >(тең емес), <=(кіші немесе тең), >=(үлкен немесе тең).
      

Программа түсінігі және оның құрылымы.

1-есеп. Ќабырѓалы a жєне b–ѓа тењ тiктµртб±рыштыњ периметрiн есептеу керек.

Есептi шыѓару ‰шiн белгiлеулердi ењгiзейiк: а,b-мен тiктµртб±рыштыњ ќабырѓаларын, периметрiн Р–мен

a белгiлейiк. а мен b–ныњ наќты мєндерi ‰шiн

в программа ќ±райыќ:

b

Программа1.

VAR a, b, p : INTEGER; (*берiлгендердiњ сипаттамасы*)

BEGIN

a:=8; (*а- ќабырѓа мєнi*)

p:=(A+B)*2; (* периметрдi есептеу *)

WRITE (p) (* p- мєнiн шыѓару *)

END.

К‰рделi есептердi шешуге арналѓан программаларды ќ±рып ‰йрену ‰шiн, шарты жењiл де т‰сiнiктi есептерден бастаѓан д±рыс.

Программа1 PROGRAM-стандарт таќырыппен басталады. Таќырыптан кейiн программада ќолданылатын барлыќ деректердiњ, яѓни объект-шамалардыњ сипаттамасы болады. VAR– µзiнен кейiн барлыќ есепте кездесетiн айнымалылар а,b,p жазылады жєне оларды б‰тiн типтi екендiгi (INTEGER) кµрсетiледi.

Одан кейiн BEGIN жєне END сµздерiнiњ арасында операторлар орналасќан. Алдымен, a жєне b–ѓа сандыќ мєндер берiледi. Б±дан соњ формула бойынша периметр есептеледi. WRITЕ(p) –операторыныњ кµмегiмен б±л мєн дисплей экранына шыѓарылады. Операторлардыњ оњ жаѓында т‰сiнiктемелер, яѓни комментарий берiлген. Ендi, тiлдiњ негiзгi аныќтамалары: сµз, есептiњ берiлгендер(деректердiњ) элементтерiне т‰сiнiктеме берейiкте, Программа1 кµмегiмен т‰сiндiрейiк.

Ат (немесе идентификатор) – ќандай да бiр шаманы (объекттi) белгiлеу ‰шiн ќолданылады. Паскаль тiлiнде екi т‰рлi ат(идентификатор) бар: стандарт ат жєне ЭВМ–дi ќолданушыныњ берген аты.

Тiлде стандарт аттар стандарт объектiлердi белгiлеу ‰шiн ќолданылады (мысалы: стандарт программалар, функциялар жєне т.б.). Программа1-де шыѓару программасы ќолданылады. Оныњ стандарт аты: WRITE.

Ендi ќолданушыныњ беретiн аттарына тоќталайыќ.

Ќате берiлген аттар мысалдары:

1. 
   ( ) – жаќша жазылмау керек;
   
2. 
   CASE – ќызметшi сµз жазылмау керек;
   
3. 
   7А– ат єрiптен басталу керек;
   
4. 
   МАРК–4 сызыќша жазуѓа болмайды;
   
5. 
   Давление 5 -бос позиция ќалдыруѓа болмайды.
   

Программа Паскаль тiлiнде таќырыптан, сипаттама бµлiмiнен жєне операторлар бµлiмiнен т±рады:

PROGRAM ат ;

END

Паскаль тiлiндегi программа ќ±рылымыныњ жалпы т‰рi:

CONST т±раќтылар бµлiмi;

TYPE типтер бµлiмi;

VAR айнымалылар бµлiмi;

PROCEDURE, FUNCTION процедура жєне функция

BEGIN операторлар бµлiмi;

Орператор–р1;

Оператор–р2;

Оператор n-1;

Оператор n;

END.

Ал программаныњ µзi еркiн т‰рде жазылады, кейбiр программалау тiлдерiндегi сияќты белгiлi бiр жолдыњ позициясына операторлар бекiтiлмеген. Бiр жолда бiрнеше сипаттама немесе оператор жазуѓа болады. Бiр жолдан екiншi жолѓа операторларды бµлiп жазуѓа болады (бiраќ сµздердi, т±раќтылар жєне ќ±рама символдарды тасымалдап бµлуге болмайды). Сонымен программаны т‰сiнiктi етiп жазуѓа тырысу керек. Б±л ‰шiн бос орындар, бос жолдар жєне т‰сiнiктемелердi кењiнен пайдалану керек.