1. Көшпелілер мен отырықшылар арасындағы байланыс мәселесі тарих ғылымында сан алуан пікірлер туғызады

жүктеу 10,41 Kb.

Дата	25.09.2022
өлшемі	10,41 Kb.
	#39399

Новый документ в формате RTF

1.Көшпелілер мен отырықшылар арасындағы байланыс мәселесі тарих ғылымында сан алуан пікірлер туғызады. Кейбір зерттеушілер көшпелілер мен отырықшылар арасындағы қарым-қатынасты қырғи-қабақ соғыс, соғыс және жаулап алумен байланыстырады. Көшпелілер белсенді рөл атқарды деп есептеледі. Бүгінде зерттеушілер тобы көшпелілердің осы қатынастардағы орнын жете бағаламауға тырысады. Көшпелілер отырықшы халықтың мәдени құндылықтарын жойды немесе қабылдады.Көшпелі тайпалар отырықшы ауылдарға келіп, атқа мінуді, тамақтандыруды үйрететін. Көшпелілер арасында атты әскер, садақ, қылыш, атқа міну дәстүрлері де кездеседі. Мысалы, біздің дәуіріміздің VI ғасырында түркі тайпалары пайдаланған темірден жасалған киімдер келесі ғасырда бүкіл Еуропаға тарады. Отаршыл мемлекеттер күрдтердің қару-жарағына, киіміне еліктеді. Мысалы, VII-VIII ғасырлардағы түркі жүк баулары Қытайдан Иракқа дейін қолданылған. Қытайда Тан әулеті кезінде көшпелілердің киімдері кең таралған.Еуропада, Ресейде, Польшада және Венгрияда киімдері мен шаш үлгілері кландарға еліктеді. Көшпелі дәуірде б.з.б. Бірінші мыңжылдықта пайда болған өнердегі «аң стилі» Қытайдан Дунайға дейінгі отырықшы елдерге тарады.
2.Орхон-Енисей ескерткіштері алдымен Орхон өзенінің бойынан (Екінші Түрік қағанаты тұсында), кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысынан (Қырғыз қағанаты) табылған. Кейде оны руникалық жазу деп те атайды, оның неміс рундарымен байланысы бар (кейбір таңбалар дәл солай, фонетикалық мағынасы да жақын). Азиялық түркі рундары 8 ғасырдағы соғды жазуына негізделген. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның алфавитінде 40-қа жуық графема бар. Көне түрік руникалық жазуының ерекшелігі оның негізгі велярлық және палатальды дауыссыз дыбыстарға арналған бірнеше жеке әріп жұптарының болуы. Көне түрік руникалық жазуының сырын 1893 жылы В.Томсен ашты. Орхон ескерткіштерінің алғашқы сипаттамасын 1894 жылы В.В.Радлов жасаған. Бүгінгі жағрафиялық картамызды тарихымыздың әр қилы ұрымтал тұстарына байланысты түрлі өзге тарихи карталарымен салғастыра берудің ешқашан нәтижелі ғылыми тұжырым бермейтіндігі. Мұндай ойдың жосығы, әсіресе, Әл-Фараби − Жүсіп Баласағұн − Қожа Ахмет Йасауи − Абай дәуірлеріне байланысты тақырыптарға ден қойғанда нақтылана түседі. Дәлірек айтсақ, кейбір өзге ұлт және қазақ ғалымдарының ғылыми зерттеу мақсаттары осындай келеңсіз сарындарға ауытқи бастағаны, құптарлық тірлік емес дегіміз келеді. Ұзына бойы тарихымызға көз жүгіртіп көрсек, ата-бабаларымыздың бүкіл ұлы империялары барша маңайдағы туыстас түрік (және түрік емес) тайпа-елдердің басын біріктіріп ірі бірлестіктер күйінде өмір сүргенін көреміз. Басқасын былай қойып, ғұн, карталарына назар салсақ, жеткілікті.оСЫ Ойшылдар тарихымызға өздерінің орнын қашап кеткендер.

жүктеу 10,41 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: