1 Жаза тайынду институтының қалыптасуы мен дамуының тарихи кезеңдері

Сотталушының түзелуіне және оның отбасының тіршілік

жүктеу 1,61 Mb.

Pdf просмотр

бет	49/82
Дата	26.03.2022
өлшемі	1,61 Mb.
	#37927

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 82

Binazarov KR Kilmistik atkaru ОҚУЛЫҚ

2.5.
Сотталушының түзелуіне және оның отбасының тіршілік
жағдайына ықпал ететін мән
-
жайлар

ҚР Қылмыстық кодекстің
52-
бабының қорытынды ережесі соттың жаза
тағайындаудың  жалпы  негіздері  туралы  ережені  қолдана  отырып,
тағайындалған  жазаның  сотталған  адамның  және  оның  отбасының  немесе
асырауындағы  адамдардың  тіршілік  жағдайына  ықпалын  ескеру  қажеттігі
болып табылады.

Бұл

ретте сот тағайындаған жаза қарастырылып отырған мән
-
жайларға
қатысты оның мақсаттарына және қылмыстық заңның жалпы қағидаларына
сәйкес болуға тиіс. Бұл дегеніңіз, бір жағынан жаза әділетті, яғни жасалған
әрекетке,  оны  жасаудың  және  айыпкердің  жеке  басының  мән
-
жайларына
сәйкес болуға, ал екінші жағынан
-
сотталушы адамның заңдық тұрғыда да
(сотталушының
қылмыстық
құқық
бұзушылық

пен
жазаның
байланыстылығына  сенімі),  адамгершілік
-
имандылық  тұрғысында да  (еңбек
етуге тәрбиелеу, оқу
-
білім деңгейін көтеру, т.б.) түзелуіне ықпал етуге тиіс.

Сотталушы  отбасының  тіршілік  жағдайын  сипаттайтын  мән
-
жайлар  ең
бірінші  кезекте  оның  түзелу  процесіне  адамгершілік  тұрғысында  тікелей
байланысты болып келеді, сондықтан да жазаның түрі мен мөлшерін дұрыс
таңдау үшін айыпкер отбасында бірден бір асыраушы болып табыла ма, оның
асырауында  кәмелетке  толмаған  балалар,  жасы  келген  ата
-
аналар  бар  ма,
сондай
-
ақ оның отбасындағы кері мінез
-
құлықтарына куәлік ететін фактілер
(маскүнемдік, отбасы мүшелеріне қатал қарау, балаларға кері ықпал ету, т.б.)
орын алған ба, осы және т.б. мәселелерді анықтап алу қажет.

Нақтылы  істерді  қарау  кезінде  аталған  мән
-
жайларды  есепке  алудың
қажеттігі  жөнінде  ҚР  Жоғарғы  Сотының  қаулы
-
қарарларында  аз  айтылып
жүрген  жоқ.  Мәселен,  ҚР  Қылмыстық  кодексінің
  189-
б
. 2-
6.  бойынша  бас
бостандығынан айыруға сотталған К
-
нің ісі бойынша, ҚР Жоғарғы Сотының
қылмыстық істер жөніндегі Сот алқасы сотталушыға тағайындалған жазаны

бір  жыл  түзеу  жұмыстарына  жіберуге  дейін  жеңілдете  отырып,  К.
-
ге  жаза
тағайындау  туралы  мәселені

шеше  отырып  сот  үкімде  сотталушының
жауаптылығын  жеңілдететін  мән
-
жайларды  келтіргенін,  дегенмен  оларды
және оның жеке басы туралы мәліметтерді толық көлемде ескермегенін атап
өтті.  Іс  материалдарынан  белгілі болғандай  К.
-
нің  күйеуі  ұзақ  мерзімге  бас
бостандығынан айыруға сотталған, ал оның асырауында кәмелетке толмаған
екі бала қалған, оның біреуі екі жаста ғана. Осы мән
-
жайларды ескере келе
К.
-
ге  бас  бостандығынан  айыру  түрінде  жаза  тағайындау  қажет  емес  деп
шешілді.

Басқа  іс  бойынша,  ҚР  Қылмыстық  кодексінің  231
-
б
. 2-
б.  бойынша
үкімнің  орындалуын  екі  жыл  кейінге  қалдырумен  үш  жыл  бас
бостандығынан  айыруға  сотталған  М.
-
ға  қатысты  ҚР  Жоғарғы  Сотының
қылмыстық  істер  жөніндегі  сот  алқасы  бірінші  сатыдағы  соттың  үкімін
жұмсақтығы  үшін  алып  тастаған  аппеляциялық  сатының  шешімін  алып
тастай  отырып,  М.
-
ға  қатысты  аппеляциялық  саты  оның  асырауында  екі
баласы  барлығын  және  әйелінің  сырқат  жағдайына  байланысты  жұмыс
істемейтіндігін назардан тыс қалдырғанын атап өтеді. Бірінші сатыдағы сот
жаза  тағайындау  кезінде  ҚР  Қылмыстық  кодекстің
  52-
бабының  3
-
бөлігіне
сәйкес  бұл  мән
-
жайларды  сотталушының  түзелуіне  және  оның  отбасының

80
тіршілік жағдайына ықпал ететін мән
-
жайлар ретінде негізді түрде ескерген
және нақтылы бас бостандығынан айырусыз жаза тағайындаған.

Заң  әдебиеттерінде,  кейбір  білікті  мамандардың  айтуы  бойынша  осы
көрсетілген мән
-
жайды жеке қараудың қажеті бар ма деген сауал төңірегінде
кеп  әңгіме  өрбиді.  Басқа  мән
-
жайларға  қарағанда  аталмыш  жағдайлардың
мазмұны бізге тым олақтау көрінеді.

Қалай  болғанда  да  бұл  мән
-
жайлар  үкімде  айшық  табуы  және  жаза
тағайындау кезінде ескерілуі тиіс. Өйткені, олар қр ҚР Қылмыстық кодекстің
52-
б
. 3-
б. сәйкес айыпкерге дербес және әдетті жаза тағайындаудың қажетті
бір шарты болып табылады.

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 82