1 Жаза тайынду институтының қалыптасуы мен дамуының тарихи кезеңдері

жүктеу 1,61 Mb.

Pdf просмотр

бет	40/82
Дата	26.03.2022
өлшемі	1,61 Mb.
	#37927

1 ... 36 37 38 39 40 41 42 43 ... 82

Binazarov KR Kilmistik atkaru ОҚУЛЫҚ

Жүктілік жағдайы айыпкер үшін

алдын ала белгілі әйелге қатысты,
сондай
-
ақ  жас  балаға,  басқа  да  қорғансыз  немесе  дәрменсіз  адамға  не
айыпкерге тәуелді адамға қатысты қылмыстық құқық бұзушылық

жасау

Мұндай жағдайлардағы жоғары жауаптылық субъектінің аталған адамдар
оның  әрекеттеріне  қажетті  дәрежеде  қарсыласа  алмайтындығын  немесе
қылмыстық  қоғамдық  қауіпті  мән
-
маңызын  түсінбейтіндігін  танып
-
біліп
барып қылмыстық құқық бұзушылықты жасауымен түсіндіріледі. Сондықтан
да  оған  қылмыстық  құқық  бұзушылықты

жасау  оңайға  түседі,  қылмыстық
нәтижеге де жылдам қол жеткізеді.

Заң  қылмыстық  жауаптылықты  ауырлататын  мән
-
жай  ретінде  айыпкер
үшін жүктілік жағдайы алдын ала белгілі әйелге қатысты қылмыстық құқық
бұзушылықты

жасауды  таниды.  Жүкті  әйелдің  жағдайы  басқа  адамға  өмір
сыйлағалы  жүрген  адам  ретінде  оның  денсаулығына,  болашақ  нәрестенің
табиғи  және  психикалық  толыққанды  болып  тууына  жағдай  жасауды  талап
етеді. Сондықтан да адам әйелдің жүктілігі жөнінде нақтылы біле отырып оған
қатысты  қылмыстық  құқық  бұзушылық

жасаса,  онда  ол  мұндай  адамның
қауіптілік дәрежесін жоғарылата түседі.

Жаза  тағайындау  кезінде  айыпкер  адамның  жүктілік  жайында  білген
-
білмегенін  нақтылы  анықтау  қажет.  Бұл  ретте
«
айыпкер  жәбірленушінің
жүктілігі  жөнінде  оны  өлтірген  сәтте  білген  болса  жетіп  жатыр.  Бұл  ретте
жүктіліктің  мерзімі,  шарананың  өмірге  қабілеттілігі,  әйелдің  тиісті  емдеу
мекемесінде  жүктілігіне  байланысты  есепте  тұрған
-
тұрмағандығының

ешқандай маңызы жоқ
» (60).
Жас балалар деп 14 жасқа толмаған адамдар есептелуі тиіс. Дегенмен заң
әдебиеттерінде ғалым
-
криминалистер

адамды жас бала деп тану үшін басқа да
жоғары шектер қояды.

Біздің  ойымызша  бұл  тұрғыда:  «Жас  балаларды  зорлау  деп  14  жасқа
толмаған  жас  қызды  зорлауды  түсіну  керек
»,  -
деп  атап  көрсеткен  Б.А.

Игнатовтың пікірі негізді

сияқты
(61).
Бұл тармақта айтылған жауаптылықты ауырлататын мән
-
жайлардан басқа
қорғансыздық, дәрменсіздік, айыпкерге тәуелділік сияқты ұғымдар көзделген.

Қылмыстық  құқық  ғылымында  жәбірленуішінің  дәрменсіз  күйінің  мәні
мен  мазмұны  туралы  әр  түрлі  көзқарастар  орын  алған.  Мәселен,  Л.

А.

Андрееваның  пікірінше,  жәбірленушінің  дәрменсіз  күйін  ол  адамның
қарсыласу мүмкіндігінен айырылған жағдайы деп түсіну керек
(62).
М.

Н.

Хлынцовтың  пікірінше,  зорлауға  қатысты  жәбірленушінің
дәрменсіз күйі оның дене бітімінің

және психикалық жай
-
күйіне байланысты,
яғни жәбірленуші:

а)  кінәлінің  (қылмыскердің)  онымен  жыныстық  қатынас  жасауға
ниеттенгендігіне  байланысты  өзіне  есеп  бере  алмайды  және  науқастыққа,
қатты мас күйге, есірткі әсеріне (кейбір жағдайда жәбірленушінің өз кінәсінен)
байланысты,  ессіз  күйде  болғандықтан,  болмаса  психикалық  аурудың
себебінен жыныстық қатынасқа түсу туралы өз еркін білдіре алмайды;

71
ә)  өзіне  есеп  бере  алады,  бірақ  ауыр  науқас  немесе  дәрменсіз  күйде
(мүгедектікке  не  кәрілікке  байланысты)  болғандықтан  кінәліге  қарсылық
көрсете алмайды
(63).
Осы тәріздес пікірді В.Н.

Сафронов, М.Н.

Свидлов және В.И.

Ткаченко да
ұстанады
(64).
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының
«
Әйелді зорлағаны
үшін  жауапкершілікті  белгілейтін  заңдарды  соттардың  қолдану  тәжірибесі
туралы»

1993  жылғы  23  сәуірдегі  қаулысына  сәйкес  жәбірленушінің
дәрменсіздігі  оның  дене  құрылысына  немесе  психикалық  жағдайына
(жастығына,  дене  кемтарлығына,  ақылының  ауысуына,  басқаша  ауру  немесе
есінен айырылу, т.с.с. жағдайларда) болуына байланысты айыпкерге қарсылық
көрсету мүмкіншілігінің жоқтығы деп танылады
(65).
Жоғарғы Сот жәбірленушінің дәрменсіз күйіне анықтама бергенде басты
назарды жәбірленушінің тек қарсылық көрсете білуін ғана ескергенге ұқсайды.
Алайда,  жәбірленуші  айыптының  жасап  жатқан  әрекетінің  сипаты  мен
мағынасына баға бере алмағандықтан, оның не екеніне түсіне алмағандықтан,
оған  ешқандай  қарсылық  көрсете  алмайды  және  қарсылық  көрсетуге
тырыспайды да. Жәбірленушінің дәрменсіз күйінің қылмыстық
-
құқықтық мәні,
айыптының  жасаған  әрекетінің  сипаты  мен  мағынасына  түсіне  алмау
қабылетінде болуы мүмкін
2
.
Тәуелділік  материалдық,  қызметтік  немесе  басқаша  болып  келеді.
Материалдық  тәуелділік  толық  немесе  жартылай  кіріптар  болу,  айыпкердің
тұрғын жайында тұру ретінде анықталады,

бұл орайда материалдық жағдайдың
жақсарып  немесе  нашарлап  кетуі  айыпкердің  әрекетіне  байланысты  болып
келеді.

Қызметтік  тәуелділік  деп  бағыныштылық  тәртібімен  тікелей  тәуелділікті
де, сондай
-
ақ жалпы қызметтік тәуелділікті де түсіну керек.

ҚР  Қылмыстық  кодекстің
  54-
б
. 1-
б.  «8»

тармағында  қызметтік,
материалдық  тәуелділіктер  жеке  көрсетілмеген,  олар  тәуелділіктің  бір  бөлігі
ретінде қарастырылады, сондықтан да айыпкерге тәуелді болу тек материалдық
және  қызметтік  тәуелділікпен,  сондай
-
ақ  қым
-
қуыт  тұрмыс
-
тіршілік  қарым
-
қатынастары

кезінде  пайда  болатын  тәуелділіктің  басқа  да  түрлерімен
шектелмейді.  Дегенмен  С.С.  Гаскин  әділ  атап  өткендей:
«
Кез  келген
тәуелділікті "басқаның" рөлінде қабылдай беруге болмайды және бұл жағдайда
тәуелді адамға қатысты қылмыс

жасау ауырлататын мән
-
жай болып есептеледі
»
(66).
Л.Л.  Кругликов  жан
-
жақты  негіздей  келіп,  мынадай  қалыпты  қағида
келтіреді:  «мұндай  тәуелділік  барынша  айқын  болуы  керек  және
жәбірленушінің  ерік
-
жігерін  мейлінше  қиындататындай,  оның  қол
сұғушылыққа  қарсы  тұруға  ұмтылысын  басып  жаншып  тастайтындай  болуы
керек
» (67).
Заңда өмірдің барлық жағдайларын қамту мүмкін емес, сондықтан да әрбір
нақтылы жағдайда бұл
-
дәлел
-
дәйектің мәселесі.

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 36 37 38 39 40 41 42 43 ... 82