1 дәріс. Сөзжасам – тіл білімінің жеке саласы

Сын есім, сан есім, етістік сөздер қолданыста заттық мағынаға ие болып, бара-бара зат есімге көшеді. Бұл үрдісте ықшамдалу зандылығының қызметі күшті. Сын есімдер сөйлемде соңындағы зат есім сөздің қолданыста түсіп калуы арқылы оның мағынасын қосып алып, заттық мәнге көшеді. Мысалы, кәрі кісілер - кәрілер, жас адамдар - жастар, қызыл әскерлер - қызылдар, ақ әскерлер –ақтар. Сан есім сөздерден де заттық ұғымға ауысқан біраз сөздер бар: тоқсан (оқу мерзімі), жеті (неделя), екі, үш, төрт, бес (оқу бағасы), үші, жетісі, қырқы, жүзі (өлімге қатысты). Сөйлемде қолданысы. Мысалы, Оспанның қырқына жиналған ел топ-топ болып орналасты (М.Әуезов). Оқушылар бұл тоқсанды жақсы аяқтады (газеттен).

1. 
   Оралбай Н. Қазақ тілінің сөзжасамы. -Алматы, 2002.
   
2. 
   Оралбай Н. Қазіргі қазақ тіліндегі сан есімнің сөзжасам жүйесі. -Алматы, 1988.
   
3. 
   Салқынбай А. Тарихи сөзжасам. –Алматы, 1999.
   
4. 
   Салқынбай А. Қазақ тілі сөзжасамы. –Алматы, 2003.
   
5. 
   Төлеуов Ә. Сөз таптары. -Алматы, 1982.
   
6. 
   Қазақ грамматикасы. -Астана, 2002.
   
7. 
   Қазақ тілінің грамматикасы.- Алматы, 1967