Наркомания мен токсикоманияны соттық-психиатриялық бағалау

Наркоманиялар мен токсикоманиялар – психоактивті заттарды, оның ішінде наркотикалық заттарды шектен тыс қолдану нәтижесінде пайда болатын созылмалы интоксикациялық аурулар. Олар осы заттарға патологиялық әуестікпен, психикалық және физикалық тәуелділікпен, нейротропты заттардың дозасын оларға толеранттылықтың жоғарылауымен байланысты біртіндеп көтерумен, және де тұлға деградациясына нақты тенденциямен психикалық бұзылыстардың пайда болуымен сипатталады.

Наркоманиялар мен токсикоманиялар негізінде психикалық және физикалық тәуелділік түзілуін қамтамасыз ететін нейрохимиялық үрдістерге психоактивті заттардың әсеріне ұқсас патогенетикалық механизмдер жатыр. Сонымен қатар бұл аурулар арасында клиникалық және заңды аспектілер тарапынан ерекшеліктер бар.

Наркоманияларға наркотикалық заттар тізіміне енгізілген дәрілік немесе басқа заттарды шектен тыс қолдану нәтижесінде пайда болатын аурулар жатады. Токсикоманиялар – наркотикалық заттар тізіміне енгізілмеген дәрілік немесе басқа заттарды шектен тыс қолдануға байланысты туындайтын аурулар. Бірақ мұндай заттарды шектен тыс қолдану ауқымды мөлшерге жетсе, бұл дәрілер немесе заттар наркотиктер тізіміне енгізіледі және оның нәтижесінде дамыған ауру наркомания ретінде квалификацияланады.

«Наркотикалық зат» ұғымын талдаудың үш аспектін ажыратады: медициналық, әлеуметтік және заңды. Осы үш критерий болғанжағдайдағаназатзаңдыаспектіде «наркотикалықзат» дептанылады.

Медициналықкөзқарасбойыншазаттыңорталықжүйкежүйесінеарнайыәсеріолзаттымедициналықемесмақсаттақолдануғасебепболсанаркотикалықзатболыпесептеледі.

Әлеуметтікаспектідезаттымедициналықемесмақсаттақолдануәлеуметтікмаңыздылықтағымасштабқаиеболғанданаркотикалықзатболыпсаналады.

Заңдыкөзқарасбойыншажоғарыдакөрсетілгенкритерияларғасүйеніп, сәйкесжауапты инстанция заттынаркотикалықдептанып, наркотикалықзаттартізімінеенгізгендезатнаркотикалықдептанылады.

«Наркомания» диагнозын қою үшін аурудың клникалық белгілері болуы керек: наркотикалық заттарды үнемі қолдану, толеранттылықтың айқын өсуі, түзілген психикалық тәуелділік және т.б.

Наркотикалық заттарды жоғарыда аталған белгілердің дамымауымен медициналық емес мақсатта қолдану жағдайында «наркотикалық препараттарды шектен тыс қолдану» диагнозын қойған дұрыс. Осыған байланысты медициналық мекемелерде есепке тіркеледі: бір жағдайда – диспансерлік есепке, екінші бір жағдайларда – профилактикалық бақылауға алынады.