«-», 050713 «-», 050730 «-» 050732 «-»мамандықтарының студенттеріне арналған «Eңбeк қopғay»

Кіріспе

«Дүниежүзілік сауықтандыру мен еңбек талаптарын жеңілдету – халықтың жақсы тұрмысын көтерудің негізгі міндеттерінің бірі, барлық кәсіпорындарда қазіргі қауіпсіздік техника құралдары енгізіледі және өндірістік жарақаттар мен кәсіби ауруларды жоятын санитарлық – гигиеналық жағдайлармен қамтамасыз етіледі» деп жазылған.

Бұл нұсқаулар КСРО конституциясында жазылған:

21 – бап. «Мемлекет еңбекті қорғау мен жағдайларының жақсаруы, халық шаруашылығының барлық салаларында оның ғылыми ұйымдастырылуына қамқорлық жасайды».

42 – бап. «Азаматтар денсаулығын қорғауға құқылы. Бұл құқық қауіпсіздік техникасының дамуы мен жақсартыоуы және өндірістік санитариямен қамтамасыз етіледі».

құрылыс жағдайларындағы еңбекті қорғау сұрақтарының тек қана инженерлік емес, сонымен қатар саяси мағынасы бар. Революциясының жеңісіне орай адамзат тарихында алғашқы рет еңбекті қорғау бойыынша барлық шаралар гуманизмнің жоғары принциптері негізделіп, жұмысшылар бақылауына берілген. Капиталистік қоғам жағдайында еңбекті қорғау бойынша міндеттер кәсіпкерге түсім түсіруге мүмкіндік туған жағдайда ғана іске асырылады.

Әдебиет:[1], [2], [3], [4], [5, 3-8 бет], [21]

Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1. 
   Қазақстан Республикасының Үкімет шешімдерінде еңбекті қорғау облысында қандай міндеттер қабылданған?
   
2. 
   Еңбекті қорғау сұрақтары бойынша кәсіби одақтардың съезіндегі шешім мазмұнын баяндаңыз.
   
3. 
   КСРО-ң профодақтарының III съезінде қауіпсіздік техникасы облысында қойылған міндетті баяндаңыз. КСРО-ғы еңбек жағдайларының капиталистік мемлекеттердегі еңбек жағдайларынан түпкі ерекшелігі қандай?
   

1 – тақырып. Еңбекті қорғаудағы құқықтық және ұйымдастырушылық сұрақтары.

Негізгі заң шығарушы актілердегі еңбекті қорғау сұрақтары: КСРО конституциясы (Ата заңы), КСРО заң шығару негіздері мен еңбек туралы заңдары, мемлекеттердің еңбек туралы заңдар кодекстерінде, мемлекеттік денсаулықты сақтау мен КСРО заңшығарушы негіздері.

Еңбек қорғау облысындағы нормалар мен ережелер. Әйелдер, жасөспірімдер және еңбек жарамдылығы төмен тұлғалардың еңбегін қорғау.

Еңбек қорғау облысындағы мемлекеттік бақылау мен коррекциялары; еңбек қорғау бойынша қоғамдық инспекторлар; мамандандырылған мемлекеттік инспекциялар.

Еңбекте қауіпсіздік пен салауатты талаптарды қамтамасыз ету мен бақылауды жүзеге асыруда кәсіпорындардың (мекемелердің) әкімшілігінің міндеттері.

Кәсіпорында еңбек қорғау қызметінің ұйымдастырылуы. Еңбек қорғауды үгіттеу, жұмысқа орналасқан кездегі жұмыс берілетін орында жөн-жобамен оқу.

Кәсіпорындар мен мекемелердегі қызметтік тұлғалардың еңбек қорғау бойынша заңдар, норма мен ережелердің бұзылуына жауапкершіліктері.

Өндірістегі қауіпсіздік жағдайларды тіркеу, есепке алу және тексеру. Себеп талдауы мен кәсіби аурулар травматизмін ескерту.

Әдістемелік нұсқаулар.

Студенттерге болашақ инженерлік қызметтерінде еңбек қорғау заңдарының негізгі ережелері жайлы білімдері мен еңбек қорғау шараларын іске асыру кезіндегі инженерлік-техникалық мамандардың жауапкершілігі мен міндеттері жайлы мәліметтері болуы қажат.

«Еңбек қорғаудың» VII бөлімінде еңбектің қауіпсіздігі мен сауаттылығы талаптарының қамтамасыз етілудегі әкімшілік міндеттері, өндірістік ғиматрат, құрылыс пен жабдықтарды жобалағында, салғанда және пайдаланғанда еңбек қорғау талаптарының сақталу қажеттігі туралы ережелері, еңбек қорғау шараларына құралдары туралы қызметкерлер мен жұмысшыларға еңбек қорғау жөн-жобасының міндетті түрде болуы қажет екендігі туралы айтылады.

«Әйелдер еңбегі» мен «Жастар еңбегі» бөлімінде әйелдер мен жастар еңбегінің регламенттері келтіріледі.

Осыған жалпы одақтық заңға сәйкес мемлекеттерде мемлекеттік еңбек кодекстері бекітілген.

Еңбек заңшығарушы коммунистік партияның жұмысшылар мен инженерлі - техникалық жұмыскерлердің қауіпсіздігі мен салауатты еңбек шарттарының қамтамасыз етілуінің орындалуын қадағалай тыныс баяндайды.

Сәйкес бабтармен танысу қажет. Студент жұмыс істейтін мемлекеттік қылмыс кодексі мен еңбек туралы заңдар кодексімен, мысалы, КСРО территориясында өмір сүретін студент, еңбек қорғау мен қауіпсіздікті сақтау сұрақтарымен жаңа кәсіптердің жобалауы мен іске қосылуында еңбек қорғау мен бақылау шарттары келтірілетін мемлекеттік танысу керек. КСРО-ның қылмыстық кодексінің 138, 140, 216, 217, 223 және т.б. баптарында еңбек қорғаудағы ережелердің бұзылуында қызметтік тұлғаның қылмыстық жауапкершіліктерін қарастырады.

Еңбек қорғау облысында мемлекеттік бақылау мен қоғамдық қадағалау органдарының құрылымын меңгеру қажет. Дегенмен, еңбек қорғауда инженерлік шешім мен шаралар практикалық қызметте қаржылау мен қауіпсіздік қызметін ұйымдастыру жолымен іске асырылады.

1. 
   Еңбек қорғау бойынша негізгі заң шығарушы актілерді атап шығыңыз.
   
2. 
   Еңбек туралы заңның қандай бабтармен еңбекте қауіпсіздік пен зақымсыздық кепілденеді?
   
3. 
   Кәсіпорындарды инженерлік – техникалық жұмысшылар еңбек қорғау заңдарын бұзғаны үшін қандай жауапкершілікке тартылады?
   
4. 
   Еңбек қорғау бойынша бақылау қалай ұйымдастырылған?
   
5. 
   Қауіпсіздік техникасы бойынша жұмысшыларға жөн-жоба қалай өткізіледі?
   
6. 
   Еңбек қауіпсіздік стандарт жүйелерін түсіндіріңіз?
   
7. 
   Профодақ кеңестерінің инспекторлары қандай техникалық құқық пен қызметтері бар?
   
8. 
   Еңбек қорғау бойынша шаралар қалай жоспарланып, қаржыланады?
   
9. 
   Өндірістегі қатер жағдайлар қалай есепке алынып, тексеріледі?
   
10. 
    Жарақаттық ауырлығы мен жиілігінің көрсеткішінің мағынасын түсіндіріңіз?
    
11. 
    Жарақаттың экономикалық арты қалай анықталады?
    
12. 
    Жарақаттың деңгейін қалай болжамдауға болады?
    

Өндірістік жағдайлардағы әуе ортаның кіршіктену себептері мен сипаты. Әуе ортасын кіршіктендіретін өндірістік залалдардың әсерінен туатын кәсіби аурулар мен уланушылықтар.

микроклиматтың негізгі параметрлері: температура, ауа қозғалысының біршама ылғалдылығы мен жылдамдығы, барометрлік қысым. Микроклимат параметрлерінің бұзылуы кезіндегі кәсіби аурулар мен жарақаттар. Адам ағзасының жылу балансы мен термореттегіші. Микроклимат параметрлерінің реттелуі. Артық сәуле жылуымен күрес. Вентиляция жүйесінің классификациясы.

Жалпы ауысымды вентиляция кезінде қажетті ауа ауысыжды анықтау. Жаратылыстану вентиляциялар (аэрация, дефлекторлар т.б.) құрылғыларының принциптері. Үйлестірілген, соратын, үйлестірілген – соратын вентиляция, ауаны кондиционерлеу. Вентиляцияның тұйықталған жүйелері.

Ауаны газ бен шаңнан тазарту. Сыртқа тебуші және инерциондық шаң бөлушілер. Периодтық және үзіліссіз әрекеттің кезектік және байлы сүлгілер, электрлік және ультрадыбыстық сүлгілер.

Жергілікті вентиляция құрылғылары: жергілікті сорғыштар, соратын шкафтар, соратын қолшатырлар, сыртқа тебуші сорғыштар, герменттелген кабиналар, әуелік душтар, әуелік және жылулық перделер, үрлегіш вентиляторлар, жылыту жүйелері, әуелік су, булық, аралас және оларға қойылатын талаптар.

Микроклимат параметрлерін, ауадағы зиянды газ тәріздес қоспаларды, шақдануды, сәулелік жылуды өлшеу. Жеке дара қорғаныс құралдары: арнайы киім, бас киімдер, қорғаныс көзілдіріктері, қорғаныс пасталары. Сүзгіден өткізетін және оқшауланған газқағарлар (противогаз), респираторлар.
Әдістемелік нұсқаулар.

Әуе ортасын сауықтандырумен жылу газбен қамтамасыз етуші және вентиляция инженерлері айналысады.

Инженер – машина жасаушылар өндірістік үрдіс кезінде залалдар қалай пайда болып, бұларды қысқарту мен оларды ұстау үшін қажетті сәйкес құралдар алуға болатынын білулері қажет.
Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар.

1. 
   Өндірістік ортаның метеорологиялық жағдайларының өзгеруі адам денсаулығына қаншалықты әсер етеді?
   
2. 
   Үйлестірілген – соратын вентиляция құрылғысын түсіндіріңіз?
   
3. 
   Әуе және су бассейіндерінің қорғанысы қалай іске асырылады?
   
4. 
   Ауаның шаңнан, зиянды бу мен газдан тазарту құрылғысын түсіндіріңіз.
   
5. 
   Жылу сәулелену көздерінен қорғану қалай іске асырылады?
   
6. 
   Машина жасау өндірісінде технологиялық үрдістерге байланысты жылыту жүйесі қалай таңдалады?
   
7. 
   Жұмыс ауасының зонасында – зиянды шығымдар барда қандай жеке дара қорғаныс құралдарын қолданылады?
   

Жұмысты көру жағдайларын анықтайтын негізгі жарық көлемімен параметрлері. Өндірістік жарық түрлері мен жүйелері: жаратылыстану, жасанды және біріктірілген жұмыс, апаттың және арнайы, жалпы, аралас, жанындағы мен үстіңгі өндірістік жарыққа қойылатын талаптар.

Жасанды жарықты мөлшерлеу. Жасанды жарық көздері, үлкен шамдар, олардың классификациясымен мінездемелері. Жасанды жарықты шамалау әдістері. Жасанды жарықты шамалау мен мөлшерлеу.

Өндірістегі түс пен функционалдық бояу. Интерьер, машина мен құралдардың түсін таңдау. Құралдың алдын-ала ескерту бояуларлары.

Көру мүшелерінің жеке дара қорғаныс құралдары. Өндірістік жағдайларда жарықты бақылау. Жарық құрылғыларын пайдалану.

Әдістемелік нұсқаулар.

Қайтадан СНиПИ-4-79 басылып шығарылған ескеру жөн. Табиғи мен жасанды жарық СНиП-А-9-71 мен СНиП-А-8-72 орнына.

1. 
   Адам денсаулығына зақым келтіретін жарық қалай әсер етеді?
   
2. 
   Машина мен құралдардың ескерту түстеріне қандайлар жатады?
   
3. 
   Электропісіру мен газбен пісіру кезінде көздің қорғанысы үшін қандай жарық сүлгілер пайдаланылады?
   
4. 
   Көру мүшелерінің қорғанысы үшін қандай жеке дара құралдар пайдаланылады?
   

Тербелістердің пайда болу себептері мен физикалық параметрлері.

Тербелістердің адамға әсері. Тербелістік аурулар. Тербелістердің санитарлық – гигеналық және техникалық жөнделуі. Тербелістердің зиянды әсерімен күресудің негізгі әдістері. Тербелмелі дене қозғалысының теңестірілуі; тұрақсыз жүйенің күштік әсер мен механикалық қарсы тұрушылықтан виброжылдамдық амплитудасының тәуелдәләгі. Виброжылдамдық амплитудасына мөлшер, тығыздық пен үйкелеудің әсері. Баланстау. Динамикалық және соққы іс-әрекеттің тербелмелі сөндіргіштері. Машиналардың тербелмері оқшаулағыштары. Тербелмелі оқшаулағыштардың түрлері, олардың жетістіктері мен кемшіліктері, тербелмелі оқшаулағыштардың әсерлігінің бағалануы, тербелмелі оқшаулағыштарды таңдау реті.

Тербелістердің зиянды әсерінен жеке дара қорғану құралдары. Тербелістерді өлшеумен тербелмелі өлшегіш аппаратурасы.

Көлік құралдарының дамуы, өндіріске кеңінен қол машиналардың енуі және сонымен қатар тербелістерді технологиялық үрдістерде қолдану, қазіргі кезде жұмысшылардың көбі тербелістердің әсерінен зардап шегетініне әкелді. Тербелістердің Адам ағзасына жағымсыз әсер етуін ескере отырып, машина, құралдар және машина жасау өнімдерінің тербелісін төмендету қажет.

1. 
   Тербелістердің пайда болу қайнар көзі.
   
2. 
   Тербеліс адам ағзасына қалай әсер етеді?
   
3. 
   Тербелістердің төмендетілуіне байланысты қандай шаралар қолданылады?
   
4. 
   Тербеліс есебінің принципін баяндаңыз.
   
5. 
   Тербелістен жеке дара қорғанудың құралдары.
   
6. 
   Тербеліс қалай өлшенеді?
   

Дыбыстық өрістің физикалық мінездемесі – бұл дыбыс қарқындылығы мен оның деңгейі, дыбыс қарқындылығының дыбыс қысым деңгейлерімен байланысы. Дыбыс жиілігі, спектр. Стандарты жиелік жолақтары. Тоналдық және кең жолақтық, тұрақты және тұрақсыз даңғырлар. Ультрадыбыс, естілетін дыбыс, инфрадыбыс.

Даңғырдың адам ағзасына әсері. Дыбыстық қуаттылық, дыбыстың қуаттылғының деңгейі мен спектрі. Машиналардың даңғырық мінездемелері. Акустикалық есептің негізгі формуласы. Машиналардың даңғырық мінездемелерін анықтау. Механикалық даңғыры мен оны төмендету әдістері. Аэро және гидродинамикалық даңғыр. Аэродинамикалық даңғырды төмендету жолдары.

Электр машиналары мен құрылңғылардың даңғыры және оны төмендету әдістері.

Кәсіпорын мен цехтарды жоспарлаудың акустикалық принциптері. Дыбыс шығармау бекеттері. Дыбыс шығармау есебі. Даңғыр тұншықтырығысы.

Даңғырдан сақтанудың жеке дара құралдары. Жұмыс орындарында даңғыр мен ультра дыбыстарды өлшеу.

Даңғыр көзі болып тербеліс саналады. Сондықтан шешімде машиналардың даңғырын төмендету қажеттілігі ескеріледі.

1. 
   Даңғыр тудырғыш көзі болып не саналады?
   
2. 
   Даңғырдың адам ағзасына әсері қандай?
   
3. 
   Даңғыр қалай мөлшерленеді?
   
4. 
   Даңғырдан дыбыс жұту жән дыбыс тұншықтыру жолдары мен қорғану принципін баяндаңыз.
   
5. 
   Даңғырдан сақтанудың жеке дара құралдарын атаңыз.
   
6. 
   Ульрадыбыс әсерінен адам ағзасы қалай қорғалады? Децибел (дБ) деген не?
   

Электромагниттік өрістердің қайнар көзі. Жиелік диапазондары бойынша классификация. Индукциямен сәулелену аумағы. өріс кернеулілігі мен қуат ағымының тығыздығы. Электромагниттік өрістердің адамға әсері. Электромагниттік өрістердің мөлшерленуі. өріс қайнар көзінің қуаттылығының, өріс қайнар көзінің экрандалуымен жұмыс орындарының төмендетілуі арқылы электромагниттік сәулелендіру әсерінен қорғану; экран қалыңдығының есебі. Қуат жұтқыштарды пайдалану. Элекромагниттік сәулелену қайнар көздерінің автоматтық және апаттық сөндірілуі. Электромагниттік өрістің қайнар көзі болып табылатын жабдықтардың орналасуымен ғимараттардың рационалды құралғылары.

Электромагниттік өрістерден жеке дара қорғану құралдары. Электр және магниттік өрістердің кернеулігі мен қуат ағымының мінсіз тығыздығын өлшеу. Лазерлік сәулеленудің адамға әсері, нормалары, қорғану әдістері.

Әдістемелік нұсқаулар.

Тақырыпты оқу кезінде келесі нормалармен танысу қажет:

ГОСТ 12.1.002-75.
Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар.

1. 
   Адам ағзасына электромагниттік сәулелену қалай әсер етеді?
   
2. 
   Қандай машина жасаудың технологиялық үрдістерінде электромагниттік өріс пайда болады?
   
3. 
   Электромагниттік сәулелеуден қорғаныс экранының қалындығы қалай есептеледі?
   
4. 
   Қорғаныс экранының әсерлілігі қалай анықталады?
   
5. 
   Электромагниттік өрістерден жеке дара қорғанудың қандай құралдары қолданылады?
   

Иондармен қанықтырылған сәулелену түрлері, олардың физикалық табиғаты мен таратылу ерекшеліктері. Негізгі радиоактивті өлшем бірліктері мен олардың сәулелендіру мөлшері. Иондар мен қанықтырылған сәулелеудін биологиялық әсері. Сыртқы сәулелердің ағзаға әсері. Ішкі сәулелену. Сәулеленудің мүмкін мөлшерленуінің реттелуі.

Иондармен қанықтырылған сәулелеуден қорғанудың жалпы принциптері. Құрылғы мен экран қалындығын таңдау. Радиоактивті заттарды сақтау, есепке алу және тасу ережелері, қалдықтарды жою.

Иондармен қанықтырылған суәлеленуден жеке дара қорғану құралдары.

1. 
   Иондармен қанықтырылған суәлеленуден Адам ағзасында қандай аурулар болуы мүмкін?
   
2. 
   Қорғанысты уақыт, аралық және мөлшермен есептеу принциптерін баяндаңыз?
   
3. 
   Дизометрлік бақылаудың қандай әдістері бар?
   
4. 
   Радиоактивті сәулеленуден қорғанудың жалпы және жеке дара жолдарын түсіндіріңіз.
   

Электр тогінің адамғы әсері мен зақымдану түрлері. Токпен зақымдануға ұшырауға әсер ететін факторлар: ток күші, Адам денесінің қарсыласуы, әсер ету ұзақтығы, токтың өту жолы, токтың жиілігі мен тегі, ток өткізгіш бөліктерімен әрекеттесу тәсілдері. Адамның жеке дара қасиеттерінің әсері. Электр тогынан зақым кешекендерге алғашқы жәрдем.

Токтың жерге сіңу кезіндгі болатын жағдай. Токтың жайылуына дерге қосылған электр тізбегінің қарсыласуы. Қол тигіщу кернеуі мен қадамдық кернеу. Найзағайдан қорғаныс. Қорғаныс зақымдануын бақылау мен профилактикасы. Екілік оқшаулау. Ток өткізгіш бөліктерге қол жеткізбеуді қамтамасыз ету.

Ғимараттардың электрлігінің қауіптілігінің деңгейі бойынша классификациясы. Ғимараттардың класына байланысты мүмкін кернеулер. Кішкентай кернеулерді қолдану. Жүйелердің қорғаныс бөлінуі. Статистикалық жарықтың пайда болуы себептері және онымен күресу тәсілдері.

Адамның ток кернеуінен сақтануына назар бөле оқыту жөн. Токқа түскен адамға 5-6 минутта көрсетілген алғашқы жәрдем арқасында, адам өмірін сақтап қалуға болатынын тәжірибе көрсетеді.

1. 
   Электрофицирленген құрал мен сваркалық трансформаторлар қалай жерге қазылады?
   
2. 
   Электрожарақаттардың пайда болу қаупінің деңгейі бойынша ғимараттар қалай классификацияланады?
   
3. 
   Статистикалық жарық қашан пайда болады және онымен күресудің қандай жолдары қолданылады?
   
4. 
   Атмосфералық жарықтан сақтану қалай іске асырылады?
   
5. 
   Жерге қазу есептерінің әдісін түсіндіріңіз.
   
6. 
   Электр тогымен жарақаттанудан сақтанудың құралдарын түсіндіріңіз.
   

9-тақырып. Қысым жағдайындағы жүйелердің қауіпсіздігі.

Қысым жағдайында тұратын жүйелер аппараттарының себептері. Тіркеу мен арнайы бақылауға жататын жүйелер. Госгортехнадзор.

Қысыңқы, төмендетілген және ерітілген газдар мен заттарды пайдалну қауіпсізідігі. Олардың (баллондар, газгольдерлер, ресиверлер, пештер және т.б.) тағайындалу, қысым және көлеміне қарай классификациялануы. Оларға арналған қауіпсіздік арматуралары мен бақылауыш - өлшегіш приборлар (БӨП). Оларды тексеру мен бояу.

Компрессорлық құрылғыларды пайдалану қауіпсіздігі. Компрессорлық құрылғылар үшін қауіпсіздік арматурасы мен БӨП. Қабылдау мен сараптау ережелері. Газбен қамтамасыз ету жүйесінің негізгі қатерліктері. өндірістік жағдайдағы газдың коммуникацияларды қауіпті пайдалану ережелері. Вакуумды құрылғылар классификациясымен олардың қатерлері. Қорғаныс шаралары.
Әдістемелік нұсқаулар.

Жарылыс жұмыстарынан газдың адиабатикалық күшейуінен күшті бұзушылық қуаттылығы пайда болады және осы кезде тек қана құрылғыларға қызмет көрсететіндермен қатар жақын маңайдағылар да зардап шегеді. Бұл тақырыпты оқыған кезде қысым жағдайында жұмыс істейтін заттарды пайдалану ережелерін біліп және қауіпсіздік сақтау қажет.

1. 
   Қысым жағдайында тұратын сосудтарда тағайындалған бақылағыш және сақтандырғыш приборлар қалай қойылған?
   
2. 
   Компрессорлық құрылғылардың майлағыш майларына қойылатын талаптар.
   
3. 
   Қысым жағдыйында жұмыс істейтін жүйелерден газдың шыққаны қалай анықталады?
   

Заттардың жануы мен өрт қатерлі қасиеттері. Жану түрлері. Өзінен -өзі жарылу температурасы. Өзінен -өзі жану.

Газ және будың қосындыларының ауамен жарылуы: жарылыс шектері, жарылыс температурасы, жарылыс температуралық шектемелері, жарқ ету температурасы. Шаңның ауамен қосындысының жарылысы.

Ғимараттардағы өрт профилактикасы. Құрылыс конструкцияларының өрт қатерлі мен Жану түсініктері. Құрылыс конструкцияларын оттан сақтау. Өртке қарсы шара. Түтіндік және жарылғыш люктар. Адамдарды қауіпті көшіруді қамтамасыз ететін конструктивті және жоспарлы шешімдер. Генжоспарды жобалау кезіндегі өрт профилактикасы.

Жылыту приборларының, ауаны кондиционерлеу құрылғыларының, жарық жабдықтарының, ғимараттарда өрт және жарылғыш бұларды газдарды және қалдықтарды жоюға арналған вентиляциялық жүйенің болуы, өртке қарсы тұру талапларына сәйкестілі. Өндірістің технологиялық үрдістерінің өрт қауіпсіздігі.

Өндірістік кәсіпорандар, қоймлар мен базалардағы өрттің ерекшеліктері. Жарылудың қайнар көзі, туу себептері. Жарылудан қорғану жолдары. Уақытша және жүйелі от жұмыстарын ұйымдастыру.

Өндірістік коммуникациялар бойынша басталған өрттің жайылу шарты.

Өртті сөндіру құралдары, өрт сигнализациясы. Өрт сөндіргіш заттар: су, жаңғыш емес газдар, көпірік, ұнтақ, галойодталған көмірсутек негізді құрамдар. Өртті сөндірудің алғашқы құралдары. Өндірістік кәсіпорандарда өрттік күзет ұйымдастыру.

Негізгі заңшығарушы актілер мен құжаттар. Кәсіпорын жетекшілері мен инженерлік-техникалық қызметкерлердің объектілерінің, цехтардың, лабораториялардың, шеберханалардың, қоймалардың өртке қарсы жағдайына жауапкершіліктері.

Өртке қарсыласу жайлы жөн-жоба беру мен инженерлік - техникалық минимумды ұйымдастыру мен өткізу реті. Өрт қауіпсіздігінің ережелері. Мемлекеттік өртті бақылау органдарының құқықтары мен функциялары.

Өртке қарсы техника бүкіл дүние жүзіне танылған кеңес өкіметінің ғалымы, академик Н.Н.Семенов пен оның мектебінің ғалымдары өндірген жану мен жарылу теориясына негізделеді.

Өрттің пайда болуы өндірістік үрдістің мінезіне байланысты, яғни өрттер негізінен қызу мен жаңғыш – майлағыш материалдар бар жерлерде пайда болады.

Өндірістік үрдістер үнемі жақсартылуда, сондықтан өрт себептері де өзгереді, және осыған байланысты өртке қарсыласу шаралардың профилактикасының жақсартылуы қажет.

1. 
   Жану мен жарылу тізбектік теориясының негізгі жағдайын баяндаңыз.
   
2. 
   Өзінен - өзі жарылу мен жану айырмашылығы қандай?
   
3. 
   Жарылу мен жарқ ету температурасының айырмашылығы қандай?
   
4. 
   Құрылыс конституциясының отқа төзімділік шегін түсіндіріңіз.
   
5. 
   Сваркілеу жұмыстарын жүргізген кезде қандай өрт профилактикасы өткізіледі?
   
6. 
   Ғимараттарда өрт төзімділерге нелер жатады?
   
7. 
   Машина жасау зауытын инжоспарын жобалаған кезде өрт профилактикасы қалай ескерілуі қажет?
   
8. 
   Машина жасау зауытының көріктік, сварка және сылағыш цехтары жобаланғанда өрт қауіпсізді қандай шаралары ескеріледі?
   
9. 
   Жылыту жүйесі мен вентиляциялық құрылғыларды жобалауда өрт қауіпсіздігінің қандай шаралары ескеріледі?
   
10. 
    Қандай шығыстар эвакуациялық болып саналады?
    
11. 
    Өртті сумен қамтамасыз ету қалай құрылған?
    
12. 
    Химиялық заттармен өртті өшіру приборлары қалай орналасқан?
    
13. 
    Кернеу қалпында тұрған жанып жатқан электр құралдарын қалай сөндіреді?
    
14. 
    Өрт сигназициясымен байланысының қандай құралдары пайдаланылады?
    
15. 
    Жаңғыш сұйықтық пен газ өрттерін қалай сөндіреді?
    

Конституция мен жабдықтарға қойылатын қауіпсіздік талаптары. Тәжіибелі жаңа машиналарды құрастырған, сараптаған және өндіріске Берген кездегі еңбекті қорғау талаптарының есебінің реті.

Құрылғының қатерлі зоналары. Қорғаныс құрылғылары. Сақтандырғыш құрылғылар. Дистанциондық басқару. Блоктағыш және сигнализациялық құрылғылар.

Көтермелі – көліктік механизм мен машина конструкцияларына негізгі қауіпсіздік талаптары. Қауіпсіздік құрылғылары мен приборлары және олардың әрекет ету принциптері.

Өндірістің механизмдену мен автоматтандырылу кезінде еңбек қорғанысының сұрақтары.
Өзін - өзі тексеру арналған сұрақтар.

1. 
   Студент мамандығына қатысты машина конструкцияларына қауіпсіздік жалпы талаптарын баяндаңыз.
   
2. 
   Келесі приборлар құрылғысы мен қауіпсіздік құрылғыларын түсіндіріңіз: сақтандырғыш құрылғы, соңғы сөндіргіш, пневмоконтакторлар, термореттегіштер, блоктаушы және механикалық сақтандырғыштар, сигнализация құралдары.
   

Машина жасау кәсіпорындарының санитарлық – гигиеналық классификациясы мен негізгі мінездемелері. Өндірістік кәсіпорынға алаң таңдау. Санитарлы – қорғаныс зоналары. өндірістік кәсіпорын территорияларында өндірістік ғимараттардың орналастырылы. Санитарлық үзілістер.

Өндірістік мекеме мен ғимараттар классификациясы. өндірістік ғимараттың қажетті көлемінің есебі. Өндірістік ғимараттардың конструктивті элементтеріне қойылатын санитарлық – гигиеналық талаптар. Қосалқы және көмекші ғимараттарға қойылатын негізгі талаптар. Кәсіпорын территориясының жақсаруы.
Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар.

1. 
   Машина жасау кәсіпорындары қандай санитарлық – қорғаныш зонасының класына жатады?
   
2. 
   Ғимараттар арасындағы санитарлық үзілістерді қалай анықтайды?
   
3. 
   Машина жасау кәсіпорындарының жылытуға, вентиляцияға, сумен қамтамасыз етуге және канализацияға жобалау кезінде қандай талаптар қойылады?
   
4. 
   Кәсіпорындарда әйелдерге арналған санитарлық – тұрмыстық ғимараттар.
   

Бақылау жұмысы бес сұраққа жауап пен тапсырмаларды шешуден тұрады.

Тапсырмаларды орындау мен сұрақтарға жауаптар әдеби қайнар көздеріне негізделуі қажет және техникалық сызу мен сурет салу ережелеріне сәйкес қарындашпен орындалған эскиздер болуы қажет. Көшіріп, каталогтардан қиып алынған жұмыстар есептелмей, студентке қайтарылады. Сұрақтарға жауап мәтіндері мен тапсырма шешімдері эскиздермен сандық белгілеу жолымен келісілуі керек.

1. 
   Еңбекті қорғау облысында қандай міндеттер қабылданды?
   
2. 
   Еңбекті қорғау сұрақтары бойынша кәсіби одақтардың 16-кәсіби съезіндегі шешімнің мазмұнын баяндаңыз.
   
3. 
   Еңбекті қорғау сұрақтары бойынша КСРО Конститутциясының бабтарын баяндаңыз.
   
4. 
   Еңбекті қорғауға бақылау жүргізетін органдарды атап, олардың қызмет ету облысын баяндаңыз.
   
5. 
   Инженерлік-техникалық мамандар еңбекті қорғау заңдарын бұзғаны үшін қандай жауапкершілікке тартылады?
   
6. 
   Қауіпсіздік техникасы бойынша жұмысшыларға жөн-жоба қалай беріледі?
   
7. 
   Өндірісте қатерлі жағдайлардың есебі мен тексерілуі қалай өткізіледі?
   
8. 
   Жарақаттану жиілігінің көрсеткіші қалай есептеледі? Ол не мақсатпен есептелетінің түсіндіріңіз.
   
9. 
   Жарақаттану күрделілігінің көрсеткіші қалай есептеледі? Ол не мақсатпен есептелетінің түсіндіріңіз.
   
10. 
    Өндірістік кәсіпорынның линейный цехында жұмыс орнында ауаның қатысты ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығының температурасының нормаларын өндірістік кәсіпорындардың санитарлық нормаларын жобалау бойынша анықтау.
    
11. 
    Өндірістік кәсіпорынның көріктік цехында жұмыс орнында ауаның қатысты ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығының температурасының нормаларын өндірістік кәсіпорындардың санитарлық нормаларын жобалау бойынша анықтау.
    
12. 
    Өндірістік кәсіпорынның пісіру цехында жұмыс орнында ауаның қатысты ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығының температурасының нормаларын өндірістік кәсіпорындардың санитарлық нормаларын жобалау бойынша анықтау.
    
13. 
    Өндірістік кәсіпорынның механикалық цехында жұмыс орнында ауаның қатысты ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығының температурасының нормаларын өндірістік кәсіпорындардың санитарлық нормаларын жобалау бойынша анықтау.
    
14. 
    Үйлестірімді-соратын вентиляция құрылғысын (кестемен) түсіндіріңіз.
    
15. 
    Ауаны белгілі бір нормаға келтіру құрылғысын (кестемен) түсіндіріңіз.
    
16. 
    Ауаны шаң және зақымды бу мен газдардан тазарту құрылғысын (кестемен) түсіндіріңіз.
    
17. 
    Жаснды жарықты есептегенде нормаланған минималды жарық қалай анықталады?
    
18. 
    Көру мүшелерінің жеке дара қорғаудың қандай құралдар пайдаланылады?
    
19. 
    Тербелістердің пайда болу ошақтарында оны төмендетуге байланысты қандай шаралар қолданылады?
    
20. 
    Жылдамдықтың қисық амплитуда резонанстарының құрылуын түсіндіріңіз.
    
21. 
    Дірілдің димфирлау, сөндірілу, оқшаулану әрекентінің принципін (кестемен) түсіндіріңіз.
    
22. 
    Дірілдің оқшаулану есептеу принципін түсіндіріңіз.
    
23. 
    Дірілдеткіштен жеке дара қорғанудың құралдарын баяндаңыз.
    
24. 
    Шапшаң діріл оқшаулануының кестелерін түсіндіріңіз.
    
25. 
    Дыбыстардың қисықтық қаттылығын түсіндіріңіз.
    
26. 
    Даңғырдан дыбыс оқшаулануы және дыбыс жұтқыш принципі бойынша қорғануды (кестемен) түсіндіріңіз.
    
27. 
    Қорғаныс экран қалыңдығы электромагниттік сәулеленуден қалай есептеледі?
    
28. 
    Қорғаныс экранының әсерлілігі қалай анықталады?
    
29. 
    Қорғаныс экран қалыңдығы гамма сәулеленуден қалай есептеледі?
    
30. 
    Жерге қосылған құрылғы есебінің әдістемесін түсіндіріңіз.
    
31. 
    Электрожарақаттар туудың қауіпсіздігінің деңгейіне байланысты ғимараттар қалай классификатцияланады?
    
32. 
    Қысым жағдайында жұмыс істейтін сосудтарда қойылатын бақылау және сақтандыру құрылғыларын (кестемен) түсіндіріңіз.
    
33. 
    Қандай шығыстар эвакуациялық болып саналады?
    
34. 
    Химиялық заттардың көмегімен өртті сөндіру приборлар құрылғысын (кестемен) баяндаңыз.
    
35. 
    Кернеу жағдайындағы жанып жатқан электр жабдықтарын қалай сөндіреміз?
    
36. 
    Өрт сигнализациясы мен байланысының қандай құралдары қолданылады?
    
37. 
    Зауыттың механикалық цехында мүмкін кәсіби аурулар, жарақаттар және өрт тууының көзқарасынан жұмыс талаптарына мінездеме беріңіз. Бұл цехтағы жалпы қауіпсіздік сақтау шараларын баяндап, қауіпсіздік техникасы бойынша инженерлік шешім қабылдау мысалдарын (эскизбен) келтіріңіз. Мысал студенттің қарастыруы бойынша.
    
38. 
    Зауыттың көріктік цехында мүмкін кәсіби аурулар, жарақаттар және өрт тууының көзқарасынан жұмыс талаптарына мінездеме беріңіз. Бұл цехтағы жалпы қауіпсіздік сақтау шараларын баяндап, қауіпсіздік техникасы бойынша инженерлік шешім қабылдау мысалдарын (эскизбен) келтіріңіз. Мысал студенттің қарастыруы бойынша.
    

16. 
    Практические занятия